Οι ελάχιστες προαπαιτούμενες λειτουργίες για την "Ορεινή Αυτοδιοίκηση"

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

Είναι γνωστό στους «παροικούντες» στην Αυτοδιοίκηση ότι  οι Δήμοι δεν έχουν όλοι κοινή αφετηρία, ούτε βιώνουν με την ίδια ένταση τα ίδια προβλήματα, υπάρχουν πολλές ταχύτητες και διαφορετικές αφετηρίες. Για να βαδίσει τον δρόμο της ανάκαμψης η αυτοδιοίκηση πρέπει να προσαρμόσει μέσα, οργανωτικές δομές και περιεχόμενο δημοτικών πολιτικών στις ιδιαίτερες συνθήκες.

Τα γράφουμε αυτά γιατί συχνά συναντάμε λανθασμένες προσεγγίσεις και εμμονές, κυρίως σε αιρετούς, που δυσχεραίνουν και την αποστολή τους και εντέλει την επίτευξη του σκοπού που είναι η διαχείριση των τοπικών υποθέσεων με όρους αποτελεσματικότητας και προστασίας του δημοσίου συμφέροντος.

Κάνουμε αυτές τις σκέψεις με αφορμή την άμεση διαπίστωση από ένα παράδειγμα δήμου της κατηγορίας των ορεινών δήμων, χωρίς οικιστικό κέντρο, με τεράστια δύσβατη έκταση και ελάχιστους μόνιμους κατοίκους, κυρίως ηλικιωμένους. Και εκεί όπως σε όλη την ελληνική αυτοδιοίκηση βολοδέρνουν μέσα  στον ασφυκτικό κλοιό της οικονομικής κρίσης αλλά και της γραφειοκρατικής χειραγώγησης που ο νομοθέτης και το κεντρικό κράτος επιβάλλουν.

Απόλυτη αδυναμία συντήρησης του οδικού δικτύου, αδυναμία αποκατάστασης βλαβών στην ύδρευση, σπάνια αποκομιδή απορριμμάτων, ολοκληρωμένη απουσία από την καθημερινότητα των κατοίκων.

Αναρωτιέται κανείς  για το ποια αποστολή μπορεί να στηρίξει ένας τέτοιος δήμος. Θα μπορέσει άραγε να αποκαταστήσει την στοιχειώδη κανονικότητα; Θα αποκτήσει μέσα για να ανταποκριθεί στις ανάγκες των κατοίκων; Σε τελική ανάλυση έχει λόγο ύπαρξης;

Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Αλλά κάποιες βασικές πτυχές της μπορούμε να ανιχνεύσουμε.

Ανεξάρτητα από την οργανωτική και γεωχωρική μορφή, ανεξάρτητα από το εάν έχει νόημα να παραμένει ένας τέτοιος δήμος που λόγω γεωγραφικής θέσης και δημογραφικής σύνθεσης είναι sui generis - μόνο και μόνο για να έχει μία αιρετή διοίκηση ανήμπορη να διαχειριστεί αυτό που πραγματικά είναι- η αυτοδιοίκηση αυτών των περιοχών πρέπει να προσαρμόζεται οργανωτικά και λειτουργικά στις πραγματικές καταστάσεις.

Ένα ελάχιστο λειτουργιών είναι: η προσβασιμότητα, δηλαδή η συντήρηση και η διατήρηση σε καλή κατάσταση του συνόλου του οδικού δικτύου. Η ύδρευση, η διασφάλιση υγιεινού πόσιμου νερού και η καλή λειτουργία του συστήματος ύδρευσης. Το δίκτυο ηλεκτροφωτισμού και δημοτικού οδοφωτισμού, με τις ιδιαιτερότητες λόγω χαμηλής πυκνότητας του πληθυσμού. Η στοιχειώδης διοικητική υποστήριξη, ιδίως μέσω της λειτουργίας των γραφείων ΚΕΠ. Τέλος, αλλά απολύτως σημαντικό είναι ένα ορθολογικό και κυρίως αποτελεσματικό δίκτυο κοινωνικής φροντίδας βασισμένο στις παροχές πρωτοβάθμιας περίθαλψης και πρόνοιας με κορμό το Βοήθεια στο Σπίτι. Μιλάμε για τα βασικά, δεν αναφερόμαστε στα σκουπίδια, στην σχολική στέγη, σε υποδομές κοινόχρηστων χώρων και σε άλλα που έχουν εν προκειμένω άλλο επίπεδο σπουδαιότητας.

Τι χρειάζεται για όλα τα παραπάνω; Προτεραιότητα στην απόκτηση του αναγκαίου μηχανολογικού εξοπλισμού και του αντίστοιχου προσωπικού για την συντήρηση και διαχείριση της οδοποιίας σε συνεργασία με τους άλλους φορείς όπως περιφέρεια και δασαρχεία.  Προσωπικό, μέσα και προμήθειες για την συντήρηση και λειτουργία των δικτύων ύδρευσης και ηλεκτροφωτισμού, και τέλος ενίσχυση των δομών κοινωνικής φροντίδας σε συνεργασία με τους φορείς πρωτοβάθμιας υγείας αλλά και με κορμό και πρωταγωνιστή το Βοήθεια στο Σπίτι και τις άλλες ειδικές υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας που μπορεί να βάλει ως προτεραιότητα η Δημοτική Αρχή εντός τέτοιου Δήμου. Ασφαλώς καλή λειτουργία των ΚΕΠ και επινόηση πρακτικών διοικητικής εξυπηρέτησης των ηλικιωμένων κατοίκων και των λιγοστών επαγγελματιών που ζουν μόνιμα εκεί, αρκεί να βάλλουν εκείνοι που πρέπει το μυαλό τους να δουλέψει.

Όλα τα παραπάνω είναι τα ελάχιστα προαπαιτούμενα για να επιβιώσει ένας ορεινός Δήμος αυτής της μορφής. Αυτά οφείλει επίσης να τα εξασφαλίσει με την υποστήριξη και της Πολιτείας. Όλα αυτά που λείπουν γίνονται πιο έντονα στην περίοδο της κρίσης αλλά απαιτούνται κατ΄ελάχιστον σε κάθε περίοδο και στην εποχή της ανάκαμψης.

Η κάθε Δημοτική Αρχή οφείλει να εξασφαλίσει, να απαιτήσει και να κατορθώσει, τις προαναφερόμενες τέσσερις λειτουργίες. Πέραν από αυτές μπορεί να επιδιώκει πόρους και κυρίως να ανοίγει πόρτες για την ενίσχυση της απασχόλησης και της τοπικής ανάπτυξης. Πέρα από αυτά τα προαπαιτούμενα μπορεί να κτίσει τις επιπλέον πολιτικές. Από αυτές θα κριθεί το στρατηγικό της όραμα και η ικανότητά της  να το υλοποιήσει. Από την διασφάλιση των προαπαιτούμενων: συντήρηση δρόμων, ύδρευση, φωτισμός και κοινωνική πρόνοια θα κριθεί όμως ο λόγος ύπαρξής της και η επαφή της με την πραγματικότητα.

Ως επίμετρο: Οι ελάχιστες λειτουργίες δεν εξαργυρώνονται ασφαλώς με την πελατειακή αντίληψη για την λειτουργία του Δήμου. Η γεωμορφία και η κοινωνική διαστρωμάτωση της ορεινής αυτοδιοίκησης δεν εξαργυρώνει την ανάγκη για συμμετοχή και τοπική δημοκρατία των κατοίκων που ζουν εκεί και όχι των δήθεν «πεφωτισμένων» λογάδων της πόλης που κτίζουν πολιτικές πελατείες στην πλάτη και την μιζέρια των ξεχασμένων «χωριών του Αυγούστου». Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο στο οποίο θα επανέλθουμε.