Η τοπική αυτοδιοίκηση μπροστά στην προσφυγική κρίση.

Άρθρο του Δημήτρη Κατσούλη

Ευρωπαϊκή Ένωση, Ελλάδα και προσφυγική έκρηξη

Η έκρηξη του προσφυγικού-μεταναστευτικού προβλήματος έχει αναδείξει την αδυναμία των ηγεσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διαχειριστούν  σύνθετα και οξυμένα προβλήματα και κρίσεις και κυρίως να συνθέσουν μία ενιαία πολιτική διαχείρισης κρίσεων με κριτήριο την υπεράσπιση των αξιών της ειρήνης, της ανθρωπιστικής αλληλεγγύης και της ασφάλειας. Όμως αυτή είναι μία πραγματικότητα η οποία δεν θα αλλάξει εύκολα και κυρίως δεν θα μεταβληθεί αυτόματα. Απαιτείται κοινή προσπάθεια των προοδευτικών δυνάμεων της Ευρώπης και προς αυτή την κατεύθυνση ακόμη δεν φαίνεται κάποια σοβαρή πρωτοβουλία.

Στο πλαίσιο αυτής της διεθνούς πραγματικότητας η Ελλάδα της δικής της κρίσης και των δικών της αδιεξόδων οφείλει να διαχειριστεί την αθρόα έλευση των προσφύγων και των μεταναστών και κυρίως να εφαρμόσει τα απαιτούμενα από το διεθνές δίκαιο προστασίας των προσφύγων, τα απαιτούμενα από την υπεράσπιση των αξιών της ανθρώπινης ζωής και των δικαιωμάτων  ανθρώπων που διαβιούν στην απόλυτη απελπισία και εξαθλίωση. Οφείλει παράλληλα να συμβάλλει στην προώθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο ενός ανθρωπιστικού σχεδίου διαχείρισης της προσφυγικής κρίσης με άξονα τις αρχές της αλληλεγγύης των ευρωπαίων εταίρων και της εφαρμογής πολιτικών βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και εν συνεχεία ελεύθερης εγκατάστασης των προσφύγων στις χώρες που αυτοί επιλέγουν παράλληλα με μεσοπρόθεσμες πολιτικές ένταξης και ομαλής συμβίωσης μεταξύ των λαών της Ευρώπης και των προσφυγικών πληθυσμών.

Στον αντίποδα αυτής της προσπάθειας για διαχείριση με εφαρμογή αξιών και προοδευτικών πολιτικών βρίσκεται η Ευρώπη των κλειστών συνόρων, της ξενοφοβίας και της ρατσιστικής καθαρότητας, η Ευρώπη του φόβου και της αντίδρασης. Αντίστοιχες φωνές και οργανωμένες ή αυθόρμητες εκφράσεις αναπτύσσονται ή υποθάλπονται και στην Ελλάδα. Σε αυτή την Ευρώπη οι πραγματικά και όχι προσχηματικά προοδευτικές δυνάμεις πρέπει να αντιτάξουν δυναμικά την δική τους ανθρωπιστική και ειρηνική διαχείριση με επίκεντρο την αξία της ανθρώπινης ζωής και των δικαιωμάτων που θεμελίωσε μεταξύ των άλλων και ο Ευρωπαϊκός Πολιτισμός.

Όλα τα παραπάνω δεν αναιρούν την ευθύνη για την αντιμετώπιση των αιτιών που διώχνουν τους ανθρώπους από τα σπίτια και την πατρίδα τους, ευθύνη που βαρύνει καθοριστικά τις Ηγετικές Δυνάμεις της Ευρώπης. Παράλληλα η έως τώρα διαχείριση της προσφυγικής κρίσης στην Ελλάδα δεν παύει να είναι και αποτέλεσμα λαθεμένων πολιτικών διαχείρισης της Κυβέρνησης και γενικότερα του ελληνικού πολιτικού συστήματος.

Όμως το προσφυγικό πρόβλημα είναι μία πραγματικότητα που καθημερινά αποκτά διαρκώς τραγικότερες διαστάσεις. Η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να φιλοξενήσει στην επικράτειά της πολλές δεκάδες χιλιάδες ίσως και εκατοντάδες χιλιάδες προσφύγων και μεταναστών. Η αδυναμία απόλυτης επιτήρησης των θαλασσίων συνόρων παράλληλα με το κλείσιμο του βαλκανικού διαδρόμου καθιστούν την πατρίδα μας καταφύγιο εξαθλιωμένων ψυχών που αναζητούν μάταια τον δρόμο για την δική τους Ιθάκη.

Η ελληνική κοινωνία θα ζήσει επί μακρόν με αυτούς τους ανθρώπους. Γιαυτό οι θεσμοί που την οργανώνουν και την αντιπροσωπεύουν νομικοπολιτικά και συλλογικά πρέπει να οργανώσουν την συμβίωση και την φιλοξενία. Σε αυτό το έργο κρίσιμος είναι ο ρόλος των Δήμων σε πρώτο επίπεδο και των Περιφερειών σε ευρύτερο στάδιο.

Το διακύβευμα για τις τοπικές κοινωνίες και τους αιρετούς ηγέτες τους.

Οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές καλά κάνουν και αναδεικνύουν την έλλειψη συντονισμού σε κεντρικό κρατικό επίπεδο, καλά κάνουν και επισημαίνουν τα ζητήματα  ασφαλούς συμβίωσης και ανθρωπιστικής αρωγής στους πρόσφυγες αλλά δεν κάνουν καλά όταν εγείρουν προσχηματικά διαδικαστικά θέματα ή δήθεν φιλάνθρωπες διακηρύξεις για να κρύψουν την ανοχή σε ρατσιστικές και ξενοφοβικές αντιλήψεις που επωάζονται στις τοπικές κοινωνίες ή για να εξαργυρώσουν την ανασφάλεια των πολιτών τους με το πολιτικό όφελος του προστάτη της ασφάλειας και της ησυχίας των συμπολιτών τους, όταν την ίδια στιγμή η Ελλάδα πλημμυρίζει από εξαθλιωμένους πρόσφυγες όλων των ηλικιών.

Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης είναι καθοριστικός και αναντικατάστατος. Οι Δήμοι και οι Περιφέρειες στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και των πρωτοβουλιών που δικαιούνται να αναλαμβάνουν οφείλουν να διαμορφώσουν και να εφαρμόσουν ένα τοπικό σχέδιο διαχείρισης με άξονα την φιλοξενία σε συνθήκες ανθρώπινης διαβίωσης, να εξασφαλίζουν στοιχειώδεις συνθήκες ποιότητας ζωής στους πρόσφυγες και μετανάστες όσο καιρό θα διαβιούν  στην περιοχή τους, οφείλουν να αναπτύξουν την άμιλλα της προσφοράς αξιοποιώντας την εμπειρία στην διαχείριση κρίσεων που αντιθέτως δεν διαθέτει το κεντρικό κράτος. Οφείλουν να συνεργάζονται με τα αρμόδια όργανα της Πολιτείας για τον καλύτερο συντονισμό και την αλληλοσυμπλήρωση των δράσεων. Επίσης οφείλουν να συντονίζουν, να στηρίζουν και να εποπτεύουν το έργο των μη κυβερνητικών οργανώσεων και των ομάδων αλληλεγγύης καλώντας τους κατοίκους των πόλεων και των χωριών να συμμετάσχουν σε δράσεις αλληλεγγύης.

Παράλληλα, Δήμοι και Περιφέρειες πρέπει να διεκδικήσουν την άμεση νομοθετική επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με τις αρμοδιότητες, τη διαδικασία διαχείρισης των δράσεων φιλοξενίας και αλληλεγγύης, εν γένει με την άμεση κατάστρωση ενός δημοτικού και περιφερειακού διοικητικού δικαίου ανάγκης για τη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

Τέλος, οι Δήμοι κατά κύριο λόγο και οι Δημοτικές Αρχές πρέπει να υψώσουν τείχος στην ξενοφοβία και τον ρατσισμό και να περιθωριοποιήσουν κάθε λογής εκφράσεις του στις τοπικές κοινωνίες. Μόνο με την ενθάρρυνση της αλληλεγγύης, την οργάνωση και την διαρκή βελτίωση της φιλοξενίας και της ανθρωπιστικής υποστήριξης οι τοπικές κοινωνίες θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στους κινδύνους της ανεξέλεγκτης προσφυγικής κρίσης, να διασφαλίσουν τους όρους ασφαλούς διαβίωσης και ποιότητας ζωής για όλους, και κυρίως να αναδείξουν τις αρετές της δημοκρατικής και προοδευτικής κοινωνίας που υπερασπίζεται την αξία του ανθρώπου και την ειρήνη, ιδιαίτερα μάλιστα σε προσφυγικούς λαούς με τους οποίους μας συνδέει βαθιά και πανάρχαια σχέση. Η «διπλωματία» των τοπικών κοινωνιών πέρα από το ότι μπορεί να απαλύνει τις τραγικές συνέπειες για την προσφυγιά μπορεί να δυναμώσει την θέση της Ελλάδας ως παράγοντα σταθερότητας και ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή της μεσογείου, δίνοντας παράλληλα μάθημα πολιτισμού στους αντιδραστικούς κύκλους της Ευρώπης.

Για όλους αυτούς τους λόγους δημοτικές αρχές και τοπικές κοινωνίες, πέραν της κριτικής που οφείλουν να διατυπώνουν για τις επιλογές της Κυβέρνησης και των άλλων Κυβερνήσεων της Ευρώπης, πρέπει να ανοίξουν την αγκαλιά της αλληλεγγύης στους πρόσφυγες και μετανάστες για όσο καιρό θα φιλοξενούνται στον τόπο τους.