ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ: Ο Δήμος έχει μόνο γνωμοδοτική αρμοδιότητα στην έγκριση ή τροποποίηση σχεδίου πόλης ή πολεοδομικής μελέτης.

Ο Δήμος έχει μόνο γνωμοδοτική αρμοδιότητα στην έγκριση ή τροποποίηση σχεδίου πόλης ή πολεοδομικής μελέτης.

Ανεπίτρεπτη η μετατροπή ρέματος σε οδό. Απόφαση 62/2017 ΣτΕ (Ε’ Τμήμα)

Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Πότε είναι επιτρεπτή η ένταξη των ρεμάτων σε πολεοδομική ρύθμιση. Ο οικείος δήμος δεν έχει αποφασιστική αλλά μόνο γνωμοδοτική αρμοδιότητα, όσον αφορά την έγκριση ή την τροποποίηση του σχεδίου πόλεως ή της πολεοδομικής μελέτης. Η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, με την οποία επιχειρείται ο καθορισμός κοινόχρηστου χώρου, έχει εκτελεστό χαρακτήρα. Ο καθορισμός χάνδακα ως οδού εντός των ορίων οικισμού προϋφιστάμενου του 1923 επιχειρήθηκε αναρμοδίως από τον οικείο ΟΤΑ. Μη νόμιμα επιτράπηκε επέμβαση στη φυσική λειτουργία ρέματος διά της μετατροπής του σε οδό. Δεκτή η αίτηση ακύρωσης.

Αριθμός 62/2017

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Ε΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 22 Ιουνίου 2016, με την εξής σύνθεση: Αθ. Ράντος, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος, Ι. Μαντζουράνης, Μ.-Ελ. Κωνσταντινίδου, Π. Ευστρατίου, Θ. Αραβάνης, Σύμβουλοι, Μ. Τριπολιτσιώτη, Χρ. Παπανικολάου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ. Βλασερού.

Για να δικάσει την από 28 Αυγούστου 2006 αίτηση: των: 1) ........... συζ. ............., το γένος ............... και 2) ....... συζ. .............., το γένος ..............., κατοίκων ............ Νομού .........., οι οποίες δεν παρέστησαν, αλλά η πληρεξούσια δικηγόρος τους νομιμοποιήθηκε στην πρώτη επ΄ ακροατηρίου συζήτηση,

κατά των: 1) Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και ήδη Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος παρέστη με τον Αναστάσιο Μπάνο, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και 2) Δήμου ....... .......... και ήδη Δήμου ..........., ο οποίος παρέστη με τη δικηγόρο Αγγελική Χατζάκη (Α.Μ. 135 Δ. Σ. Χανίων), που τη διόρισε με απόφαση της Οικονομικής του Επιτροπής.

Με την αίτηση αυτή οι αιτούσες επιδιώκουν να ακυρωθούν: 1) η υπ’ αριθμ. 72/2006 απόφαση της Επιτροπής του άρθρου 18 Ν. 2218/1994 Ν. ................., 2) η υπ’ αριθμ. 76/2006 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ........... Νομού ........... και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Οι πληρεξούσιοι των διαδίκων που παρέστησαν δήλωσαν, σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 21 του Κανονισμού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, ότι δεν θα αγορεύσουν.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως του εισηγητή, Παρέδρου Χρ. Παπανικολάου.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του

δικαστηρίου κ α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο

1. Επειδή, για την άσκηση της κρινόμενης αίτησης έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (1115557, 137990/2006 ειδικά έντυπα παραβόλου σειράς Α΄).

2. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, η οποία εισάγεται προς συζήτηση στην επταμελή σύνθεση του Τμήματος κατόπιν της 857/2016 παραπεμπτικής απόφασης, ζητείται η ακύρωση α) της 72/2006 απόφασης της Επιτροπής του άρθρου 18 του ν. 2218/1994 Νομών .................., με την οποία κρίθηκε νόμιμη η 76/2006 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ............. Νομού Με αυτήν είχε αποφασιστεί ο χάνδακας που βρίσκεται στη θέση Πορί του Δημοτικού Διαμερίσματος ................ και ο οποίος διέρχεται μέσα από την ιδιοκτησία των αιτουσών να χρησιμοποιείται και ως δρόμος, χωρίς να χάσει την ιδιότητά του ως χάνδακας. β) Της 76/2006 απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου .......................

3. Επειδή, μετά την κατάργηση του Δήμου ............., στη δίκη νομιμοποιείται παθητικώς, κατ’ άρθρον 1 και 283 παρ. 1 του ν. 3852/2010 (Α΄ 87), ο Δήμος ...............

4. Επειδή, ο Κώδικας Βασικής Πολεοδομικής Νομοθεσίας (π.δ. της 14/27.7.1999, Δ΄ 580), ορίζει στο άρθρο 152, το οποίο εντάσσεται στο κεφάλαιο Ζ΄του Μέρους ΙΙ - Σχεδιασμός πόλεων κατά το ν.δ. της 17.7/16.8.1923 - ότι: «1. Το σχέδιο πόλης … πρέπει να εξασφαλίζει την ικανοποίηση των προβλεπομένων αναγκών του οικισμού και να συντάσσεται σύμφωνα με τους όρους που απαιτούνται από τους κανόνες της υγιεινής, της ασφάλειας, της οικονομίας και της αισθητικής. 2. … 6. Ως σχέδια πόλεων … νοούνται όχι μόνο τα αρχικώς εγκρινόμενα νέα σχέδια, αλλά και κάθε μεταγενέστερη τροποποίησή τους» και στην παρ. 1 του άρθρου 153 ότι «Τα … σχέδια καθορίζουν ανάλογα με τις προβλεπόμενες ανάγκες εκτός των άλλων: α) τις οδούς και πλατείες, τους κοινόχρηστους κήπους, πρασιές και άλση και γενικά τους κοινόχρηστους χώρους που είναι αναγκαίοι για κοινωφελείς σκοπούς, β) …». Περαιτέρω, ο ίδιος ως άνω Κώδικας ορίζει στο άρθρο 154, τα εξής: «1. ... 2. Τα … σχέδια πόλεων … εγκρίνονται με π.δ/γμα που εκδίδεται με πρόταση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων ή με άλλη πράξη της κατά περίπτωση αρμόδιας αρχής μετά

προηγούμενη γνωμοδότηση του οικείου δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου και του ΣΧΟΠ. Η γνωμοδότηση του δημοτικού ή κοινοτικού συμβουλίου είναι μόνο συμβουλευτική και η αρμόδια αρχή μπορεί σε κάθε περίπτωση μετά σύμφωνη γνώμη του ΣΧΟΠ να απορρίπτει ή και να τροποποιεί τα σχέδια που προτείνονται από τα δημοτικά και κοινοτικά συμβούλια. 3. …». Εξάλλου, ο ίδιος Κώδικας στο κεφάλαιο Α΄ του Μέρους ΙΙ - Σχεδιασμός πόλεων και οικισμών άνω των 2000 κατοίκων (κατά τον ν. 1337/1983) - ορίζει, στα άρθρα 38 και 39, ότι για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση εντάξεως σε σχέδιο ή επεκτάσεως πόλεως ή οικισμού καταρτίζεται Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο [ΓΠΣ], το οποίο καλύπτει όλες τις πολεοδομημένες ή προς πολεοδόμηση περιοχές ενός τουλάχιστον δήμου ή κοινότητας, καθώς και τις περιοχές με εγκεκριμένο σχέδιο πόλεως ή με οικισμούς προϋφιστάμενους του 1923. Σύμφωνα με τα άρθρα 43 και 44 του Κώδικα επακολουθεί η σύνταξη πολεοδομικής μελέτης. Η κίνηση της διαδικασίας σύνταξης μελέτης γίνεται από τον οικείο δήμο ή κοινότητα ή από τους ενδιαφερόμενους δήμους ή κοινότητες από κοινού, η δε έγκριση της μελέτης έχει τις συνέπειες έγκρισης σχεδίου πόλης κατά τις διατάξεις του ν.δ. 17.7/16.8.1923 και γίνεται με διάταγμα. Περαιτέρω, το κεφάλαιο Β΄ του Μέρους ΙΙ του Κώδικα, το οποίο αφορά στον καθορισμό ορίων και την πολεοδόμηση οικισμών μέχρι 2.000 κατοίκους, ορίζει στο άρθρο 79 (που προήλθε από το άρθρο 1 του π.δ. της 24.4/3.5.1985, Δ΄ 181 και το άρθρο 1 του π.δ. 20/30.8.1985, Δ΄ 270), ότι «Το παρόν κεφάλαιο αφορά στους οικισμούς της χώρας, οι οποίοι, κατά την εκάστοτε τελευταία απογραφή έχουν πληθυσμό μέχρι και 2.000 κατοίκους. Οικισμός νοείται κάθε διακεκριμένο οικιστικό σύνολο, το οποίο αναφέρεται σε απογραφή πριν από την 14.3.1983 (ημερομηνία έναρξης ισχύος του ν. 1337/1983) ως οικισμός, ανεξάρτητα εάν ο δήμος ή η κοινότητα στον οποίο υπάγεται έχει πληθυσμό μεγαλύτερο από 2.000 κατοίκους. …», στο άρθρο 90 παρ. 1 (που προήλθε από το άρθρο 3 του π.δ. της 20/30.8.1985 και το άρθρο 2 παρ. 2 του π.δ. της 14/23.2.1987, Δ΄ 166), ότι για την πολεοδόμηση ή την επέκταση οικισμού συντάσσεται πολεοδομική μελέτη και στο άρθρο 89 παρ. 3 (που προήλθε από το άρθρο 2 παρ. 3 του π.δ. 20/30.8.1985), ότι «Κατ’ εξαίρεση ο καθορισμός κοινωφελών και κοινόχρηστων χώρων εντός των ορίων των οικισμών μπορεί να γίνει με έγκριση τοπικού ρυμοτομικού σχεδίου σύμφωνα με τη διαδικασία και τις διατάξεις του Ν.Δ. 17.7.1923, …». Τέλος, στο Τμήμα Ι του κεφαλαίου Γ΄ του Μέρους ΙΙ του ανωτέρω Κώδικα ρυθμίζεται ο τρόπος καθορισμού ορίων οικισμών προϋφισταμένων του 1923, (άρθρο 100) και θεσπίζονται οι όροι και περιορισμοί δομήσεως για τους οικισμούς αυτούς, (άρθρα 101-108). Από τις παραπάνω διατάξεις συνάγεται ότι το ρυμοτομικό σχέδιο πόλεως ή η πολεοδομική μελέτη εγκρίνεται και τροποποιείται με πράξη της Πολιτείας, με το εγκρινόμενο δε ή τροποποιούμενο ρυμοτομικό σχέδιο ή πολεοδομική μελέτη διαμορφώνονται οι οικοδομήσιμοι και οι κοινόχρηστοι χώροι, απεικονιζόμενοι στο οικείο διάγραμμα. Επί των χώρων αυτών που διαρρυθμίζονται με το εγκριθέν διάγραμμα εφαρμόζονται οι διατάξεις της πολεοδομικής νομοθεσίας, με τις οποίες ρυθμίζονται οι εξαρτώμενες από την ιδιότητα των παραπάνω χώρων ως οικοδομησίμων ή κοινοχρήστων σχέσεις, δικαιώματα και υποχρεώσεις (ΣτΕ Ολ. 3724/1977, 574/2012 7μ.). Στα πλαίσια της διαδικασίας αυτής ο οικείος οργανισμός

τοπικής αυτοδιοικήσεως πρώτου βαθμού δεν έχει αποφασιστική αρμοδιότητα αλλά μόνο γνωμοδοτική αρμοδιότητα, δυνάμενος, πάντως, να υποβάλει πρόταση για τροποποίηση εγκεκριμένου σχεδίου (ΣτΕ 1734/2012).

5. Επειδή, όπως παγίως έχει κριθεί, ουσιώδες στοιχείο του υπό του άρθρου 24 του Συντάγματος προστατευόμενου φυσικού περιβάλλοντος, και μάλιστα της γεωμορφολογίας του, αποτελούν τα υπό διάφορες ονομασίες «ρεύματα», διά των οποίων συντελείται κυρίως η απορροή προς τη θάλασσα των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς. Εκτός, όμως, από αυτή τη λειτουργία, τα ρεύματα αποτελούν, επίσης, φυσικούς αεραγωγούς, μαζί δε με τη χλωρίδα και πανίδα τους είναι οικοσυστήματα με ιδιαίτερο μικροκλίμα που συμβάλλουν πολλαπλώς στην ισορροπία του περιβάλλοντος (ΣτΕ 572- 573/2012 7μ., 899/2011 7μ. κ.ά.). Κατ’ ακολουθίαν, το κράτος υποχρεούται να διατηρεί τα πάσης φύσεως υδρορεύματα στην φυσική τους κατάσταση προς διασφάλιση της λειτουργίας τους ως οικοσυστημάτων, επιτρεπομένης μόνον της εκτέλεσης των απολύτως αναγκαίων τεχνικών έργων διευθέτησης της κοίτης και των πρανών τους προς διασφάλιση της ελεύθερης ροής των υδάτων, αποκλειομένης κάθε αλλοίωσης της φυσικής τους κατάστασης με επίχωση ή κάλυψη της κοίτης τους, ή τεχνική επέμβαση στα σημεία διακλαδώσεώς τους (ΣτΕ 572-573/2012 7μ., 899/2011, 7μ., 3849/2006 7μ., κ.ά.). Τα υδρορεύματα προστατεύονται καθ’ όλη τους την έκταση και ανεξάρτητα από τις διαστάσεις τους, ώστε να διατηρείται η φυσική τους κατάσταση και να διασφαλίζεται η επιτελούμενη από αυτά λειτουργία της απορροής των υδάτων (ΣτΕ 899/2011 7μ., 3849/2006 7μ., ΠΕ Ολομ. 262/2003). Η ένταξή τους σε πολεοδομική ρύθμιση είναι επιτρεπτή μόνο όταν τούτο επιβάλλουν οι ανάγκες ενός ευρύτερου πολεοδομικού σχεδιασμού και μόνο εφόσον διασφαλίζεται η επιτέλεση της φυσικής τους λειτουργίας.

Πρωταρχικός όρος για την ένταξη των ρεμάτων σε πολεοδομική ρύθμιση είναι η προηγούμενη αποτύπωσή τους και ο καθορισμός της οριογραμμής τους, οι οποίες, κατά τον κρίσιμο χρόνο, γίνονταν κατά τις διατάξεις του άρθρου 6 του ν. 880/1979 (Α΄ 58), όπως ίσχυε μετά την τροποποίησή του με το άρθρο 5 παρ. 1 του ν. 3010/2002 (Α΄ 91) (ΣτΕ 572-573/2012 7μ., 899/2011 7μ., 3849/2006 7μ. κ.ά.).

6. Επειδή, στη συγκεκριμένη περίπτωση από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Το Δημοτικό Συμβούλιο ............. Νομού ..........., με την 76/2006 πράξη του, αποφάσισε ο χάνδακας που βρίσκεται στη θέση ..... του Δημοτικού Διαμερίσματος ............................. και ο οποίος διέρχεται μεταξύ των κληροτεμαχίων 2188α, 2188β, 2190α και 2190β να χρησιμοποιείται και ως δρόμος, χωρίς να χάσει την ιδιότητά του ως χάνδακας, με την αιτιολογία ότι έχει το απαιτούμενο πλάτος, ότι θα εξυπηρετεί ιδιοκτησίες οι οποίες δεν έχουν ούτε μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση από άλλο σημείο, ότι ως οδός εντός οικισμού η δημιουργία της δεν έρχεται σε αντίθεση με το ν.δ. της 17.7.1923 και ότι δέχεται μηδαμινές ποσότητες νερού και ως εκ τούτου ουδένα κίνδυνο μπορεί να δημιουργήσει σε οποιαδήποτε ιδιοκτησία. Κατά της απόφασης αυτής ασκήθηκαν ειδικές διοικητικές προσφυγές από τις ήδη αιτούσες, οι οποίες είναι ιδιοκτήτριες των κληροτεμαχίων 2190α και 2190β. Οι προσφυγές αυτές απορρίφθηκαν με την 72/2006 απόφαση της Επιτροπής του άρθρου 18 του ν. 2218/1994 Νομών ................... Με αυτήν κρίθηκε νόμιμη η 76/2006 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ........... Νομού ................, με το σκεπτικό ότι με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου «αναγνωρίζεται η ύπαρξη και η λειτουργία ρέματος, πλην όμως επιτρέπεται

η χρήση του και ως δρόμου, χωρίς να παρεμποδίζεται η λειτουργία του ρέματος και χωρίς να προβλέπεται η εκτέλεση οποιουδήποτε έργου. Επομένως, με την απόφαση αυτή δεν επιφέρονται μεταβολές στη υφιστάμενη κατάσταση του ρέματος και απλώς αναγνωρίζεται η δυνατότητα χρήσης του, συμπληρωματικά ως δρόμου». Εξάλλου, από τα στοιχεία που εστάλησαν στο Δικαστήριο προκύπτει ότι η θέση..... βρίσκεται εντός του οικισμού Περιβολίων του πρώην Δήμου .................. και νυν Δήμου .............. Ο οικισμός ..... είναι οικισμός προϋφιστάμενος του 1923 και τα όρια αυτού δεν έχουν καθοριστεί.

7. Επειδή, η 76/2006 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου ......... Νομού .........., κατά το μέρος αυτής αυτής με το οποίο επιχειρείται ο καθορισμός κοινόχρηστου χώρου (οδού), έχει εκτελεστό χαρακτήρα, διότι με την απόφαση αυτή εκδηλώθηκε η βούληση του ανωτέρω οργάνου να ρυθμίσει πρωτοτύπως, κατά τρόπο δεσμευτικό και επί σκοπώ παραγωγής εννόμων συνεπειών, το σχετικό ζήτημα (πρβλ. ΣτΕ 3068/2001 7μ.). Περαιτέρω, με την απόφαση αυτή επιχειρήθηκε αναρμοδίως, ήτοι χωρίς να ακολουθηθεί η διαδικασία έγκρισης ρυμοτομικού σχεδίου ή πολεοδομικής μελέτης απολήγουσα σε εγκριτική πράξη της Πολιτείας, ο καθορισμός κοινόχρηστου χώρου εντός ορίων οικισμού προϋφιστάμενου του 1923, κατά παράβαση των διατάξεων που μνημονεύονται στη σκέψη 4 της παρούσας. Με την ίδια πράξη, εξάλλου, επιτράπηκε η επέμβαση στη φυσική λειτουργία ρέματος διά της μετατροπής του σε οδό, κατά παράβαση των διατάξεων που μνημονεύονται στη σκέψη 5 της παρούσας. Συνεπώς, η απόφαση αυτή, καθώς και η επίσης προσβαλλόμενη 72/2006 της Επιτροπής του άρθρου 18 του ν. 2218/1994, με την οποία απορρίφθηκαν οι σχετικές προσφυγές των αιτουσών, είναι ακυρωτέες για τους λόγους αυτούς που προβάλλονται βασίμως.

Δ ι ά τ α ύ τ α

Δέχεται την αίτηση ακυρώσεως.

Ακυρώνει την 72/2006 απόφαση της Επιτροπής του άρθρου 18 του ν. 2218/1994

Νομών .............. και την 76/2006 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου ........., κατά τα εκτεθέμενα στο σκεπτικό.

Διατάσσει την απόδοση του καταβληθέντος παραβόλου.

Επιβάλλει στον Δήμο ................ τη δικαστική δαπάνη των αιτουσών, η οποία ανέρχεται στο ποσό των τετρακοσίων εξήντα (460) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 29 Ιουνίου 2016 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στις 11 Ιανουαρίου 2017.

Ο Πρόεδρος του Ε΄ Τμήματος Η Γραμματέας

Αθ. Ράντος Μ. Βλασερού

ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

Εντέλλεται προς κάθε δικαστικό επιμελητή να εκτελέσει όταν του το ζητήσουν την

παραπάνω απόφαση, τους Εισαγγελείς να ενεργήσουν κατά την αρμοδιότητά τους και