Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη
- Η ανακατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των Δήμων και των Περιφερειών εξαντλεί την «αποκέντρωση αρμοδιοτήτων στη τοπική αυτοδιοίκηση». Ούτε λόγος για την αποκέντρωση του συγκεντρωτικού κεντρικού κράτους ή των αποφύσεών του στην περιφέρεια.
- Ξαναγεννιόνται οι παλιές ΤΥΔΚ υπό την μορφή διαδημοτικών συνδέσμων σε επίπεδο νομού. Πάγιο αίτημα των υπαλλήλων τους από την εποχή που έγινε το Πρόγραμμα Καλλικράτης και προέβλεψε την κατάργησή τους. Η αποθάρρυνση των καποδιστριακών Δήμων να διεκδικήσουν τη σύσταση δικών τους τεχνικών υπηρεσιών οφείλεται επίσης στην αγωνία αυτοσυντήρησης του κατεστημένου μηχανισμού διαχείρισης των δημοτικών έργων. Σήμερα, με τους περισσότερους από τους 325 «Καλλικρατικούς Δήμους» στα όρια της τοπικότητας γεννάται το ερώτημα: Δικαιολογείται η ύπαρξη των Δήμων αυτών όταν δεν τους διασφαλίζεται η δυνατότητα να έχουν δική τους τεχνική υπηρεσία; Γυρίζουμε έτσι πριν από το 2010 και ίσως ακόμη πιο πίσω.
- Τουλάχιστον, αντίθετα, με τα φημολογούμενα, παραμένουν οι ΥΔΟΜ (με το αρμόδιο για την πολεοδομία Υπουργείο να σχεδιάζει διαφορετικά…!!!)
- Αναφέρεται ως βήμα βελτίωσης της εποπτείας η απόσπαση του ελέγχου νομιμότητας από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση και η μεταφορά σε νέο φορέα (!!!) τον Ελεγκτή Νομιμότητας. Η αλήθεια είναι ότι τον Ελεγκτή Νομιμότητας είχε καταστρώσει ως θεσμό ο νόμος 3852/2010 («Καλλικράτης») αλλά ουδέποτε εφαρμόστηκε προφανώς για να εξακολουθήσει ο έλεγχος από τον βραχίονα του Κεντρικού Κράτους, την Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Τώρα ο Υπουργός μιλά για έναν Ελεγκτή Νομιμότητας, βραχίονα του Υπουργείου Εσωτερικών. Ούτε λόγος για ανεξάρτητη Αρχή η δομή και λειτουργίας της οποίας να εγγυάται ότι όταν μιλάμε για έλεγχο νομιμότητας δεν εννοούμε έλεγχο σκοπιμότητας, πολιτικής, κομματικής ή και διαπλεκόμενης. Επίσης, μία ακόμη αποθέωση της γραφειοκρατικής συγκεντρωτικής αντίληψης περί εποπτείας του κεντρικού κράτους στην Αυτοδιοίκηση.
- Προωθείται η υποκατάσταση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων από περιφερειακές υπηρεσίες των Υπουργείων. Με λίγα λόγια ανασύσταση των παλαιών κρατικών Περιφερειών από την πίσω πόρτα. Ούτε λόγος για την κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων στο πλαίσιο της τολμηρής και ουσιαστικής αποκέντρωσης της εξουσίας στους Δήμους και της Περιφέρειες με το κεντρικό κράτος να είναι μόνο επιτελικό, στο πλαίσιο της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Η απλή αναλογική ως εργαλείο και εμμονή και όχι ως δημοκρατική μεταρρύθμιση.
Η
πρόθεση για την εφαρμογή της «απλής αναλογικής» και το περιεχόμενο που της αποδίδει
η ίδια η Κυβέρνηση, ως δήθεν «προγραμματική εμμονή» προδίδεται από την έλλειψη
ενός συνολικού σχεδίου μεταρρύθμισης του συστήματος διακυβέρνησης των Δήμων και
των Περιφερειών. Προδίδεται μάλιστα και από την αγωνία να απαντήσει στις
αιτιάσεις για δυσλειτουργία των ΟΤΑ με «ασφαλιστικές δικλείδες», όπως
«κατάτμηση αποφάσεων»(!!!), «αξιοποίηση λευκής ψήφου» και άλλα τινά εμπνευσμένα
από «στενόμυαλους» και αδαείς περί την αυτοδιοίκηση εγκεφάλους. Αυτές οι δήθεν
ασφαλιστικές δικλείδες φανερώνουν ότι η εμμονή στην απλή αναλογική χωρίς την
αναγκαία συνολική μεταρρύθμιση του συστήματος διακυβέρνησης στοχεύει σε αυτό
που κατηγορούν την Κυβέρνηση, δηλαδή στη δυσλειτουργία των Δήμων και των
Περιφερειών, στη αδιαφορία για την αποτελεσματικότητα θεσμών που θα έπρεπε να
γίνουν υποδοχείς ουσιαστικότερης εξουσίας.
Αυτό ακριβώς που δεν θέλουν οι δυνάμεις τους συγκεντρωτισμού, μαζί με
την κατάκτηση χώρων κομματικής επιρροής στο τοπικό πολιτικό και διοικητικό
σύστημα σε βάρος της πολιτικής του αυτονομίας.
Δεν
θεωρώ ούτε πανάκεια ούτε καταστροφή την απλή αναλογική. Το αναλογικό εκλογικό
σύστημα αποτυπώνει πάντα αυθεντικότερα την λαϊκή βούληση και την πολιτική
εντολή. Στην αυτοδιοίκηση βέβαια η άμεση εκλογή του Δημάρχου και του
Περιφερειάρχη αποτελεί έναν επιπλέον παράγοντα σταθερότητας που καθιστά
αποδοτική την εφαρμογή αναλογικού συστήματος. Αρκεί κανείς να δομήσει εύστοχα
και ισορροπημένα την σχέση των δύο άμεσα αιρετών οργάνων, του αιρετού ηγέτη και
του συμβουλίου. Τις κρίσεις στη σχέση των δύο αυτών οργάνων τις επιλύει ακριβώς
αυτή η θεσμική ισορροπία που επιτρέπει την τρέχουσα διοίκηση να λειτουργεί
απρόσκοπτα γύρω από τον Δήμαρχο ή Περιφερειάρχη και την Εκτελεστική Επιτροπή
και το συμβούλιο να έχει τον πρωτεύοντα ρόλο στον προγραμματισμό και τις
κατευθυντήριες πολιτικές επιλύοντας τις κρίσεις στο εσωτερικό του και με
προσφυγή εάν χρειαστεί στη λαϊκή ετυμηγορία. Θα υπάρχουν όμως ο Δήμαρχος ή ο
Περιφερειάρχης και η Εκτελεστική Επιτροπή συγκροτημένη από αυτούς και οι Δήμοι
και Περιφέρειες θα λειτουργούν σταθερά και αποτελεσματικά αφού δεν θα
χρειάζεται το Συμβούλιο να αποφασίζει για ήσσονος σημασίας και τρέχουσας
διοίκησης ζητήματα όπως κάνει σήμερα υποβαθμίζοντας τον προγραμματικό του ρόλο
και την λειτουργία του πολιτικού ελέγχου προς τα εκτελεστικά όργανα.
Με
αυτή την προϋπόθεση η απλή αναλογική μπορεί να λειτουργήσει χωρίς προβλήματα
αλλά αντίθετα να γίνει πηγή και εγγύηση της τοπικής δημοκρατίας.
Με
τις εμμονικές και φοβικές και εντέλει αντιαποκεντρωτικές επιλογές της
Κυβέρνησης η απλή αναλογική θα προκαλέσει κρίσεις και θα γίνει εστία διάλυσης
στους Δήμους και τις Περιφέρειες.
Από
τις άλλες προαγγελμένες αλλαγές, όπως οι
σχετικές με τη δημοτική αποκέντρωση, τα κωλύματα κ.ο.κ. καμία δεν είναι ούτε
καθοριστική αλλά ορισμένες είναι και άστοχες. Η μεταφορά αρμοδιοτήτων της Επιτροπής
Ποιότητας Ζωής και της Οικονομικής Επιτροπής στις Κοινότητες σε συνδυασμό με τη
δυνατότητα που θα δοθεί για διαφορετικές πλειοψηφίες στις Κοινότητες επιτείνει
την εικόνα της διάλυσης και ουσιαστικά της εσωστρέφειας που θα προκαλείται από
τις συνεχείς κρίσης διακυβέρνησης.
Τι πρέπει να αλλάξει. Τομές Δημοκρατίας και αποτελεσματικότητας στην Αυτοδιοίκηση
Το
σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων και Περιφερειών που κατέστρωσε ο «Καλλικράτης»
όχι απλώς επιδέχεται αλλά έχει ανάγκη από βελτιώσεις και εξορθολογισμό. Για να
γίνει αυτό απαιτείται προσήλωση στις δομικές του αρχές. Δηλαδή τη συνοχή
της εκτελεστικής διοίκησης, την οργάνωση
του πολιτικού ελέγχου από το Συμβούλιο, την αρχή της διαφάνειας, της λογοδοσίας
και της διαβούλευσης. Η συνοχή της εκτελεστικής λειτουργία βελτιώνεται με την ανάδειξη της
Εκτελεστικής Επιτροπής σε ουσιαστικό όργανο
τοπικής διακυβέρνησης με διάκριση των
τομέων πολιτικής ανά μέλος της και υπό τον συντονισμό και την καθοδήγηση του
Δημάρχου ή του Περιφερειάρχη αντίστοιχα.
Προς την Εκτελεστική Επιτροπή πρέπει να κατευθυνθούν οι αρμοδιότητες
τρέχουσας διοίκησης που έχει το Δημοτικό Συμβούλιο και δευτερευόντως προς την
Οικονομική και της άλλες διοικητικές επιτροπές. Αυτές πρέπει να λειτουργούν ως
Επιτροπές Πολιτικού Ελέγχου εκ μέρους του Συμβουλίου επιτρέποντας έως το
αναγκαίο σημείο, που εμπεδώνει τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, την εμπλοκή τους
στην τρέχουσα διοίκηση. Σε αυτές ασφαλώς εννοείται η αναλογική εκπροσώπηση και
η αντιστοίχισή της με εκείνη του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου. Στην
Εκτελεστική Επιτροπή εκφράζεται η πλειοψηφία που διοικεί τον Δήμο ή την
Περιφέρεια. Το διαφαινόμενο σύστημα συνδιοίκησης όλων όχι μόνο δεν κατοχυρώνει
τη διαφάνεια και την λογοδοσία αλλά υποσκάπτει και την τοπική δημοκρατία
υπονομεύοντας τη λειτουργία του πολιτικού ελέγχου και της εναλλακτικής πρότασης
που καλείται να υπηρετήσει η αντιπολίτευση.
Τέλος,
για τους θεσμούς «κοινωνικής συμμετοχής και ελέγχου» φαίνεται ότι πάλι
μεταχειρίζεται ο Υπουργός προσφιλείς όρους χωρίς να κατέχει ακριβώς το
περιεχόμενό τους. Το θεσμικό πλαίσιο των τοπικών δημοψηφισμάτων είναι
νομοθετικά καταστρωμένο από το 2006. Ουδέποτε όμως εφαρμόστηκε στη πράξη.
Δεν φταίει γιαυτό η μη έκδοση των επιμέρους κανονιστικών πράξεων. Φταίει
πρωτίστως η κυρίαρχη αντίληψη στο πολιτικό προσωπικό της αυτοδιοίκησης που
πηγάζει από τη διαπαιδαγώγηση και τα πρότυπα που δημιουργεί το κεντρικό
κομματικό σύστημα το όποιο εξάλλου τροφοδοτεί και ανατροφοδοτείται από τον
κρατισμό και τον συγκεντρωτισμό. Δεν αρκούν οι θεσμοί για την συμμετοχή των
πολιτών. Χρειάζεται πρωτίστως ο θεσμικός πολιτισμός της συμμετοχής και των δικαιωμάτων
της καθημερινής ζωής να εμπεδωθεί τόσο στην κοινωνία των πολιτών όσο και στην
τοπική και περιφερειακή πολιτική κοινωνία. Αυτός ο πολιτισμός δεν κτίζεται με
τις επιλογές της κομματικής άλωσης της Αυτοδιοίκησης αλλά με την προοδευτική
αντίληψη των αιρετών που στηρίζουν την άσκηση της πολιτικής εντολής στη
διαβούλευση και τη συμμετοχική δημοκρατία. Είναι λίγοι και το ζήτημα είναι να
γίνουν πολλοί. Δεν θα γίνουν όσο η κεντρική εξουσία απαξιώνει την αυτοδιοίκηση
και κυρίως όσο συνεχίζει να παίζει το παιχνίδι μεταξύ ρητορείας και πρακτικής
χειραγώγησης. Παιχνίδι που αρέσκεται να παίζει η Κυβέρνηση.
Το στρατηγικό διακύβευμα της θεσμικής αλλαγής στην Αυτοδιοίκηση
Εν
κατακλείδι, η Κυβέρνηση επί τρία σχεδόν χρόνια, δεν έχει καταθέσει σχέδιο ούτε
έχει εκδηλώσει την πρόθεση να διαλύσει το συγκεντρωτικό κράτος και να αλλάξει
το πολιτικό και διοικητικό σύστημα προς την κατεύθυνση της τολμηρής
αποκέντρωσης και της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης. Αντίθετα
αρέσκεται σε επιλογές που αποδυναμώνουν και απαξιώνουν την Αυτοδιοίκηση και
ενδυναμώνουν τον κρατισμό και τον συγκεντρωτισμό. Αυτές δεν είναι όμως οι
επιλογές μίας προοδευτικής διακυβέρνησης, δεν είναι οι επιλογές που χρειάζεται
η κοινωνία και ο τόπος. Το παλιό σύστημα
του κρατισμού και του πελατειασμού, της δημαγωγικής ρητορείας και του
συγκεντρωτισμού δεν θα αλλάξει με συνθήματα, εμμονές και ιδεολογικές
αγκυλώσεις. Θα αλλάξει με τολμηρές μεταρρυθμίσεις που ανοίγουν τον δρόμο στην
κοινωνία και αναδεικνύουν τον πολίτη πρωταγωνιστή στη λειτουργία μίας
προοδευτικής δημοκρατικής διακυβέρνησης στους Δήμους, τις Περιφέρειες και στο
Επιτελικό Κράτος. Αυτός είναι ο δρόμος της προοδευτικής αλλαγής τον οποίο οι πραγματικά προοδευτικές δυνάμεις
πρέπει να χαράξουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου