Κωλύματα και ασυμβίβαστα των υπαλλήλων των Ο.Τ.Α στις Αυτοδιοικητικές Εκλογές

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Δικηγόρου, 

τέως Δημάρχου Αυλώνος Ευβοίας

Συχνά κατά το επίκαιρο έτος των εκλογών στους ΟΤΑ τίθενται ερωτήματα σχετικά με το δικαίωμα των υπαλλήλων των Δήμων και των Περιφερειών καθώς και των νομικών τους προσώπων να συμμετάσχουν ως υποψήφιοι στον ΟΤΑ στον οποίο υπηρετούν.

Η απάντηση, δεδομένης κατά την στιγμή που γράφεται το κείμενο αυτό, και της αβεβαιότητας για το τελικό περιεχόμενο της υπό ανακοίνωση μεταβατικής διάταξης με την οποία δεν θα εφαρμοστούν τα κωλύματα του ν.4555/2018 (ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ 1) στις προσεχείς εκλογές αλλά εκείνα του ν.3852/2010 (Καλλικράτης), όπως δήλωσε ο Υπουργός Εσωτερικών, παραθέτουμε την απάντηση σύμφωνα και με τα δύο θεσμικά πλαίσια.

1.    Κωλύματα Υπαλλήλων των ΟΤΑ κατά τον «Καλλικράτη»

Ο νομοθέτης του άρθρου 352/2010 καταστρώνει τις διατάξεις περί κωλυμάτων στο άρθρο 14 για τους Δήμους και στο άρθρο  117 για τις Περιφέρειες.

Σύμφωνα με τη διάταξη της παρ.1 εδ. β του άρθρου 14 του ν.3852/2010  οι Γενικοί Γραμματείς  και υπάλληλοι των δήμων με οποιαδήποτε σχέση εργασίας και εάν υπηρετούν, καθώς και οι δημοτικοί συμπαραστάτες, δεν μπορούν να εκλεγούν Δήμαρχοι, Δημοτικοί Σύμβουλοι και σύμβουλοι δημοτικής και τοπικής κοινότητας στους Δήμους που υπηρετούν.  Με τη διάταξη του εδ. δ΄της ίδιας παραγράφου του ιδίου άρθρου ορίζεται ότι υπάλληλοι με οποιαδήποτε σχέση εργασίας δεν μπορούν να εκλεγούν στο νέο δήμο που προκύπτει από τη συνένωση των Δήμων στους οποίους υπηρετούν (διάταξη που αφορά τις μεταβατικές καταστάσεις των συνενώσεων όταν προκύπτουν.

Από τα παραπάνω συνάγονται τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Το κώλυμα εκλογιμότητας είναι απόλυτο για τους υπαλλήλους του δήμου αποκλειστικά και μόνο για την εκλογή τους στο Δήμο αυτόν.

Το κώλυμα ισχύει για όλους τους υπαλλήλους, δηλαδή μόνιμους, με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου αλλά και ορισμένου χρόνου.

Το κώλυμα δεν ισχύει για τα νομικά πρόσωπα του Δήμου, δηλαδή οι υπάλληλοι των δημοτικών νομικών προσώπων και των δημοτικών επιχειρήσεων μπορούν να εκλεγούν στον Δήμο στον οποίο ανήκει το νομικό πρόσωπο στο οποίο υπηρετούν.

Οι Υπάλληλοι των Δήμων  εάν ήθελαν να είναι υποψήφιοι στο Δήμο που υπηρετούν έπρεπε να παραιτηθούν πριν από την θέση τους πριν από την ημερά ανακήρυξης των υποψηφίων.

Αντίθετα, με το άρθρο 117 του ν.3852/2010 οι υπάλληλοι των Περιφερειών δεν είχαν κώλυμα να συμμετέχουν ως υποψήφιοι στην Περιφέρεια στην οποία υπηρετούν εκτός από εκείνους που άσκησαν καθήκοντα Γενικού Διευθυντή ή Διευθυντή μέσα στο δεκαοκτάμηνο πριν από την διενέργεια των περιφερειακών εκλογών.

Απόλυτο κώλυμα έχουν οι Εκτελεστικοί Γραμματείς των Περιφερειών και οι περιφερειακοί συμπαραστάτες στις Περιφέρειες που υπηρετούν.

2.    Κωλύματα υπαλλήλων των ΟΤΑ κατά τον «Κλεισθένη1»

Το άρθρο 14 του ν.3852/2010 τροποποίησε ο νομοθέτης του ν.4555/2018 με το άρθρο 10.

Οι Γενικοί Γραμματείς των Δήμων και οι δικηγόροι των Δήμων με έμμισθη εντολή δεν μπορούν να είναι υποψήφιοι στο Δήμο όπου υπηρέτησαν κατά την προηγούμενη των εκλογών αυτοδιοικητική περίοδο (τετραετία)

Ως προς τους υπαλλήλους των Δήμων αλλά όλων των νομικών τους προσώπων τα οποία έχει συστήσει ή μετέχει ο Δήμος. Το κώλυμα αναφέρεται στους υπαλλήλους με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου και ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου.

Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι:

Το κώλυμα των υπαλλήλων επεκτείνεται όχι μόνο στους εργαζόμενους του Δήμου αλλά και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου καθώς και των δημοτικών επιχειρήσεων. Ως προς αυτό επεκτείνεται σχέση με τη διάταξη του Καλλικράτη.

Το κώλυμα δεν αφορά όμως τους εργαζόμενους με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (συμβασιούχους) οι οποίοι δεν έχουν κώλυμα αν είναι υποψήφιοι. Ως προς αυτό  το κώλυμα περιορίζονται στους μονίμους και με σχέση αορίστου χρόνου.

Μπορεί πάντως ένας δημοτικός υπάλληλος ή υπάλληλος των νομικών προσώπων του δήμου και των δημοτικών επιχειρήσεων να είναι υποψήφιος αρκεί να παραιτηθεί από την θέση του  πριν την ανακήρυξη των εκλογών και να επανέλθει στην υπηρεσία εάν δεν εκλεγεί.

Με τον Κλεισθένη 1 και ειδικότερα με το άρθρο 50 του ν.4555/2018  που τροποποιεί το άρθρο 117 του ν.3852/2010  το κώλυμα των υπαλλήλων των Δήμων για πρώτη φορά από την ίδρυση της δευτεροβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης (νομαρχιακής και περιφερειακής) επεκτείνεται και στους υπαλλήλους των Περιφερειών.

Οι υπάλληλοι με σχέση εργασίας δημοσίου δικαίου (μόνιμοι) και ιδιωτικού δικαίου αορίστου χρόνου της Περιφέρειας και των νομικών προσώπων που έχει συστήσει ή στα οποία  μετέχει η Περιφέρεια (πχ. Αναπτυξιακές Εταιρίες, Περιφερειακό Ταμείο κ.ο.κ) δεν μπορούν να είναι υποψήφιοι Περιφερειάρχες ή Περιφερειακοί Σύμβουλοι στην Περιφέρεια στην οποία υπηρετούν. Οι υπάλληλοι αυτοί μπορούν πάντως να παραιτηθούν από την θέση τους πριν από την ανακήρυξη των υποψηφίων και να  επανέλθουν εάν δεν εκλεγούν μετά τις εκλογές.

Κώλυμα εκλογιμότητας εξακολουθεί να ισχύει για τον εκτελεστικό γραμματέα της Περιφέρειας καθώς και για τους δικηγόρους με έμμισθη εντολή στις περιφέρειες που υπηρέτησαν κατά την προηγούμενη των εκλογών αυτοδιοικητική περίοδο (τετραετία).

Οι  εργαζόμενοι στις Περιφέρειες και στα νομικά τους πρόσωπα με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου δεν έχουν κώλυμα εκλογιμότητας.

3.    Παραίτηση και επάνοδος των υπαλλήλων των ΟΤΑ που είναι υποψήφιοι.

Η Παραίτηση του υπαλλήλου του Δήμου, ή της Περιφέρειας ή των νομικών τους προσώπων (στην περίπτωση του Κλεισθένη 1) γίνεται σύμφωνα με το άρθρο 30 του Π.Δ.26/2012 (Κωδικοποίηση σ' ενιαίο κείμενο των διατάξεων της νομοθεσίας για την εκλογή βουλευτών) και ειδικότερα με τις διατάξεις  των παρ.1-4  του άρθρου 30  αναλόγως εφαρμοζόμενες. Συγκεκριμένα η παραίτηση  είναι γραπτή και η επίδοσή της γίνεται με δικαστικό επιμελητή στον πρόεδρο του αρμόδιου για την ανακήρυξη των υποψηφίων δικαστηρίου, πριν από την ημέρα της ανακήρυξης. Η παραίτηση που επιδόθηκε δεν ανακαλείται. Αυτή θεωρείται ότι έγινε αυτοδικαίως αποδεκτή με την επίδοσή της.  Ο πρόεδρος του δικαστηρίου διαβιβάζει την παραίτηση, χωρίς αναβολή, στην αρμόδια για την παραλαβή της αρχή η οποία προβαίνει άμεσα στις διαδικασίες δημοσίευσης της παραίτησης στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.

Η επιστροφή στην υπηρεσία που λαμβάνει χώρα μετά τις εκλογές και υπό την προϋπόθεση ότι ο υπάλληλος που ήταν υποψήφιος δεν εκλέχθηκε  καταστρώνεται από τις διατάξεις του άρθρου 32 του ν.4257/2014 που ορίζει ότι : «Τακτικοί υπάλληλοι των Δήμων, των Ν.Π.Δ.Δ. και ιδρυμάτων αυτών, υπάλληλοι Ν.Π.Ι.Δ., πλην αστικών εταιρειών μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, τα οποία έχουν συστήσει ή στα οποία συμμετέχουν οι δήμοι, στους οποίους υποβάλλουν υποψηφιότητα, και τακτικοί υπάλληλοι των δήμων που συνενώνονται στο νέο Δήμο που προκύπτει από τη συνένωση, καθώς και τακτικοί υπάλληλοι των Περιφερειών, που παραιτούνται, υποχρεωτικώς, σύμφωνα με την εκάστοτε ισχύουσα, κατά περίπτωση, εκλογική νομοθεσία, επανέρχονται αυτοδικαίως στην ενεργό υπηρεσία, εάν δεν εκλεγούν ή λήξει, σε περίπτωση εκλογής τους, για οποιονδήποτε λόγο η θητεία τους.»

Συνεπώς σε κάθε περίπτωση οι Υπάλληλοι των Δήμων και των Περιφερειών που παραιτούνται για να είναι υποψήφιοι μετά τις εκλογές εάν δεν εκλεγούν επανέρχονται στην υπηρεσία ενώ εάν εκλεγούν επανέρχονται μόνο μετά τη λήξη της θητείας τους.