Οι Κοινότητες δυναμώνουν την Τοπική Δημοκρατία

 

Άρθρο του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Με το εκλογικό νομοσχέδιο για την Αυτοδιοίκηση, μεταξύ των άλλων, επιφέρεται ένα καίριο πλήγμα στο θεσμικό σύστημα της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης. Ενώ το νομοσχέδιο δεν αγγίζει τις αρμοδιότητες και την αποστολή των Κοινοτήτων εντούτοις επιχειρεί, διαμέσου των προτεινομένων διατάξεων για τον αριθμό των κοινοτικών συμβούλων και τον περιορισμό των Κοινοτήτων αλλά και του τρόπου εκλογής τους, να περιορίσει ακόμη περισσότερο τον ρόλο τους. 

Δεν είναι όλες οι Κοινότητες το ίδιο. Διαφορετικός είναι ο ρόλος τους σε Δήμους  που προέρχονται από συνένωση  των παλιών Κοινοτήτων στις δύο διαδοχικές φάσεις των Προγραμμάτων Καποδίστριας και Καλλικράτης, άλλη είναι η ενδοδημοτική αποκέντρωση των παλιών δημοτικών διαμερισμάτων των μεγάλων Δήμων. Όμως κοινή συνισταμένη είναι η αναγκαιότητα να λειτουργούν θεσμικοί ιμάντες αντιπροσώπευσης και συμμετοχής, με δημοκρατική νομιμοποίηση, στις κοιτίδες της συλλογικής ζωής, τα χωριά, στις κωμοπόλεις και στις πόλεις που συναποτελούν έναν διευρυμένο πλέον Δήμο αλλά και πλησιέστερα στις γειτονιές των μεγάλων Δήμων των μητροπολιτικών κέντρων. Οι Κοινότητες είναι ένα πεδίο όπου μπορεί και πρέπει να αναπτυχθεί στις τοπικές κοινωνίες ένα κίνημα διεκδίκησης για περισσότερη δημοκρατία και συμμετοχή των κατοίκων στην Αυτοδιοίκηση.

Στις Κοινότητες όμως αυτές το  εκλογικό νομοσχέδιο για την Αυτοδιοίκηση επιφέρει τα ακόλουθα κτυπήματα:

1.    Καταργεί το Συμβούλιο της Κοινότητας από 300 έως 500 κατοίκους. Αυτό αφορά 1466 Κοινότητες και περίπου 3.000 αιρετούς που καταργούνται (2 ανά Κοινότητα). Τελικά ο Υπουργός Εσωτερικών λέγεται ότι θα το πάρει πίσω.

2.    Καταργεί την εκλογή Συμβουλίου Κοινότητας και την Κοινότητα στις έδρες των Δήμων. Η θέσπιση Συμβουλίου Κοινότητας και στην έδρα λειτούργησε ενοποιητικά ιδίως στους Δήμους του «Καλλικράτη» διότι δεν επιτρέπει την άνιση μεταχείριση μεταξύ κωμοπόλεων ή και πόλεων που συνυπάρχουν εντός του ιδίου διευρυμένου Δήμου και φέρουν παλαιούς ή και νέους εύλογους ανταγωνισμούς.

3.    Αλλάζει την κλίμακα και τον αριθμό των μελών περιορίζοντας ακόμη περισσότερο τον αριθμό των Συμβούλων.

4.    Ως προς τον τρόπο εκλογής, ακολουθώντας την άκρως συντηρητική επιλογή να ξαναφέρνει πίσω παλαιές ρυθμίσεις οι οποίες όμως όταν τέθηκαν υπηρετούσαν σκοπούς εκείνης της ιστορικής συγκυρίας, επαναφέρει την εκλογή των Συμβούλων Κοινότητας με βάση το αποτέλεσμα της εκλογής του Δημάρχου καθιερώνοντας έτσι ενιαία ενισχυμένη πλειοψηφία 3/5 σε όλα τα Συμβούλια Κοινότητας  και αυτό μάλιστα θα ισχύει για το σύνολο των Κοινοτήτων ενώ δεν ίσχυε στο παρελθόν για περίπου 5.000 «Τοπικά Συμβούλια».

Οι Κοινότητες όμως δεν έχουν παρά μόνο ελάχιστες αποφασιστικές αρμοδιότητες (χορήγηση προέγκρισης για καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος και χορήγηση αδειών μουσικής), έχουν γνωμοδοτική αρμοδιότητα για όλα τα ζητήματα που αναφέρονται στην περιοχή τους. Δεν τίθεται ζήτημα κυβερνησιμότητας στις Κοινότητες ενώ το μείζον διακύβευμα είναι η δημοκρατική τους νομιμοποίηση και η συμβολή τους στην ενδοδημοτική δημοκρατία.

Τούτων λεχθέντων, οι Κοινότητες αποτελούν τις αναγκαίες και αναντικατάστατες κυψέλες τοπικής  δημοκρατίας που δεν πρέπει να εξακολουθήσουν να μένουν στο περιθώριο του συστήματος διακυβέρνησης των Δήμων. Προς αυτή την κατεύθυνση, στον αντίποδα των επιλογών του εκλογικού νομοσχεδίου,  προτείνονται τα ακόλουθα:

Ø Πρώτον: Ο αριθμός των μελών του Συμβουλίου της Κοινότητας παραμένει ως έχει. Με αλλαγή κλίμακας θα μπορούσε και να αυξηθεί. Καμία μείωση των Κοινοτικών Συμβούλων. Ο θεσμικός ρόλος των Συμβουλίων Κοινοτήτων, ως οργάνων κυρίως συμβουλευτικών ή εισηγητικών και σε ελάχιστες περιπτώσεις αποφασιστικών, δεν συνάδει με τον περιορισμό των μελών τους διότι πρόκειται για κατεξοχήν βουλευόμενα όργανα τα οποία χρειάζονται πλουραρισμό γνωμών και κυρίως ευρεία αντιπροσωπευτικότητα έτσι ώστε να μπορούν να εκφράζουν και να μεταφέρουν στα Δημοτικά όργανα τα αιτήματα και τα προβλήματα των χωριών των κωμοπόλεων και των συνοικιών.

Ø Δεύτερον: Η εκλογή των Συμβουλίων γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Ο ρόλος του Προέδρου και του Συμβουλίου είναι διττός: εκπροσωπεί τον Δήμο και ταυτόχρονα είναι αντιπρόσωπος των κατοίκων του χωριού. Το να εκπροσωπούν τον Δήμο στα χωριά οι Πρόεδροι και τα Συμβούλια που έχουν εκλέξει οι κάτοικοι των χωριών με την «τοπική ψήφο» τους συνιστά ένεση πλουραλισμού και δημοκρατικής νομιμοποίησης στο δημοτικό σύστημα διακυβέρνησης. Είναι μία κατάκτηση που δεν πρέπει να χαθεί.

Ø Τρίτον: Η αποφυγή της τέταρτης κάλπης μπορεί να επιτευχθεί με την καθιέρωση του ενιαίου ψηφοδελτίου σε όλες τις Κοινότητες, αδιακρίτως πληθυσμού, το οποίο θα ενσωματώνεται στο ψηφοδέλτιο των συνδυασμών. Στην περίπτωση αυτή, εναλλακτικά,  ως Πρόεδρος μπορεί να εκλέγεται απευθείας ο πρώτος σε προτιμήσεις υποψήφιος σύμβουλος.

Ø Τέταρτο: Το νομικό πλαίσιο των αρμοδιοτήτων πρέπει να διαφοροποιηθεί ανάλογα με την κατηγοριοποίηση των Κοινοτήτων. Οι βασικές κατηγορίες των Κοινοτήτων είναι: Οι Κοινότητες των «καλλικρατικών» Δήμων της υπαίθρου που αντιστοιχούν σε χωριά, ομάδα χωριών ή κωμοπόλεις, οι  Κοινότητες των πόλεων και οι Κοινότητες των Δήμων στις μητροπολιτικές περιοχές (αντίστοιχες των παλαιών Συμβουλίων Δημοτικού Διαμερίσματος). Σε κάθε κατηγορία είναι διαφορετική η αναγκαιότητα λειτουργικών αρμοδιοτήτων όπως η αντιμετώπιση άμεσων και αιφνίδιων προβλημάτων που απαιτούν άμεση δράση, η παρακολούθηση της εφαρμογής της δημοτικής πολιτικής στις συνοικίες και ο συντονισμός των φορέων της κοινωνίας των πολιτών κ.ο.κ.

Ø Πέμπτο: Οι μεγάλες Κοινότητες, στους μεγάλους Δήμους των μητροπολιτικών κέντρων είναι χρήσιμο να επανασχεδιαστούν έτσι ώστε να αντιστοιχούν σε περιορισμένο αριθμό συνοικιών και να επιτυγχάνεται η αμεσότητα με τους κατοίκους.

Ø Έκτο: Στις Κοινότητες έως 500 κατοίκους αλλά και στις μεγαλύτερες είναι ανάγκη να επανασχεδιαστεί ο θεσμός της Λαϊκής  Συνέλευσης ή Συνέλευσης  των Κατοίκων με αποφασιστικές ως προς την έκφραση γνώμης αρμοδιότητες.

Ø Έβδομο: Ενεργή σύμπραξη των Κοινοτήτων σε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης και παροχής κοινωνικής φροντίδας στο πλαίσιο της κοινωνικής πολιτικής των Δήμων.

Ø Όγδοο: Θεσμική αναβάθμιση και υποχρεωτική εφαρμογή της πάγιας προκαταβολής ιδίως στις Κοινότητες των Δήμων που αποτελούνται από μεγάλο αριθμό χωριών και έχουν μεγάλη έκταση.

 

Ο διεκδικητικός ρόλος των Συμβουλίων Κοινοτήτων είναι κρίσιμος για την λειτουργία της τοπικής δημοκρατίας, ιδίως μετά την επαναφορά συστήματος ενισχυμένης πλειοψηφίας. Τα όργανα της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης και λαϊκής συμμετοχής  λειτουργούν ως θεσμικά αντίβαρα όταν ενδυναμώνουν τη άμεση λαϊκή νομιμοποίηση και συμβάλλουν στον δημοκρατικό πλουραλισμό στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης. Η άσκηση αυτής της αποστολής είναι όσο ποτέ άλλοτε αναγκαία στους διευρυμένους Δήμους του «Καλλικράτη» που χαρακτηρίζονται από την οριακή τοπικότητα, την απόσταση των αιρετών από τους κατοίκους, την μειωμένη αντιπροσωπευτικότητα.