Οι εκλογές στις Κοινότητες κατά τον Ν. 4804/2021

 

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη 

Ο Ν.4804/2021 εκτός της κατάργησης της απλής αναλογικής του Ν. 4555/2018 και της επαναφοράς συστήματος ex lege πλειοψηφίας για τον Δήμαρχο και τον Περιφερειάρχη καθώς και της μείωσης του ορίου εκλογής από τον πρώτο γύρο στο 43%, επέφερε σημαντικές ανατροπές και στο σύστημα εκλογής των οργάνων της δημοτικής αποκέντρωσης, των Προέδρων και των Συμβουλίων Κοινοτήτων. Τα ερωτήματα που μας θέτουν πολλοί  φίλοι και συνομιλητές αναδεικνύουν την ελλιπή ενημέρωση για τις αλλαγές αυτές.  Στο παρόν άρθρο κωδικοποιούμε τις βασικές επιλογές του Ν.4804/2021 για την εκλογή των οργάνων των Κοινοτήτων.

Ο νομοθέτης του Ν.4804/2021 ανέτρεψε μία πολυετή νομοθετική επιλογή που ίσχυε από το 1997  με το νόμο του Προγράμματος Ιωάννης Καποδίστριας με τον οποίο καταστρώθηκε για πρώτη φορά το σύστημα δημοτικής αποκέντρωσης με Τοπικά Συμβούλια στην θέση των καταργηθέντων Κοινοτήτων. Πάντοτε η εκλογή στα Τοπικά Συμβούλια γινόταν με το σύστημα της απλής αναλογικής ανεξαρτήτως του αποτελέσματος για την εκλογή Δημάρχου και Δημοτικού Συμβουλίου. Ο νομοθέτης δηλαδή δεν επέβαλε την πλειοψηφία του Δημάρχου στα Τοπικά Συμβούλια ή μετά τον Καλλικράτη στα Συμβούλια της Κοινότητας. Ο Ν. 4804/2021 επιτάσσει την πλειοψηφία του Δημάρχου σε όλα τα Συμβούλια της Κοινότητας, δηλαδή στις Κοινότητες με πληθυσμό άνω των 300 κατοίκων. Αντιθέτως στις Κοινότητες κάτω των 300 κατοίκων εκλέγεται μόνο Πρόεδρος και αυτός είναι ο πρώτος σε σταυρούς προτίμησης υποψήφιος του συνδυασμού που αναδείχθηκε πρώτος με απόλυτη ή σχετική πλειοψηφία εγκύρων ψηφοδελτίων στην Κοινότητα. Στις Κοινότητες δηλαδή κάτω των 300 κατοίκων ισχύει η παλαιά εκλογική αρχή της εκλογής με βάση τα αποτελέσματα στην Κοινότητα και όχι στον Δήμο.

Καταργήθηκε επίσης η επιλογή του Ν. 4555/2018 για την εκλογή των οργάνων των Κοινοτήτων σε ξεχωριστά ψηφοδέλτια και όχι με το ενιαίο ψηφοδέλτιο του Υποψηφίου Δημάρχου. Με τον Ν.4804/2021 δεν επιτρέπονται ανεξάρτητα ψηφοδέλτια στις Κοινότητες. Όλοι οι υποψήφιοι πρόεδροι Κοινοτήτων ή σύμβουλοι κοινοτήτων πρέπει να ενταχθούν σε έναν ενιαίο συνδυασμό υποψηφίου Δημάρχου.

Ο κάθε συνδυασμός για να είναι έγκυρος και να συμμετάσχει στις εκλογές πρέπει να έχει υποψηφίους  στο 60% των Κοινοτήτων του Δήμου (αρχικά ήταν 80%). Συνεπώς μπορεί να υπάρξει Κοινότητα και άνω των 300 κατοίκων στην οποία ο συνδυασμός του επιτυχόντος Δημάρχου δεν θα έχει συνδυασμό. Σε αυτή την περίπτωση η εκλογή του Συμβουλίου γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Το ίδιο θα συμβεί εάν ο συνδυασμός του Δημάρχου λάβει άνω του 60% των εγκύρων ψηφοδελτίων στην Κοινότητα.

Στα Συμβούλια της Κοινότητας (δηλαδή Σε Κοινότητες άνω των 300 κατοίκων) ο συνδυασμός του Δημάρχου λαμβάνει τα 3/5 των εδρών και οι επιλαχόντες συνδυασμοί αναλογικά τα 2/3 των εδρών, ανεξαρτήτως του εκλογικού αποτελέσματος στην Κοινότητα.  Συγκεκριμένα: στα συμβούλια δημοτικών κοινοτήτων κοινότητας που αποτελούνται από τρία (3) μέλη, δύο (2) και μία (1) έδρες, αντίστοιχα, στα συμβούλια δημοτικών κοινοτήτων που αποτελούνται από πέντε (5) μέλη, τρεις (3) και δύο (2) έδρες, αντίστοιχα, στα συμβούλια δημοτικών κοινοτήτων που αποτελούνται από ένδεκα (11) μέλη, επτά (7) και τέσσερις (4) έδρες, αντίστοιχα, και στα συμβούλια δημοτικών κοινοτήτων που αποτελούνται από δεκαπέντε (15) μέλη, εννέα (9) και έξι (6) έδρες, αντίστοιχα. Δηλαδή ο συνδυασμός του Δημάρχου σε μία Κοινότητα μπορεί να είναι δεύτερος ή τρίτος ή και τέταρτος πλην όμως θα έχει την πλειοψηφία στο Συμβούλιο και μάλιστα αυξημένη πλειοψηφία. Πρόεδρος στις Κοινότητες άνω των 300 κατοίκων εκλέγεται ο πρώτος σε σταυρούς προτίμησης του συνδυασμού του επιτυχόντος Δημάρχου, σύμφωνα με τροπολογία που είναι υπό ψήφιση. Συνεπώς ο Δήμαρχος θα έχει την πλειοψηφία και όλους τους Προέδρους στις Κοινότητες άνω των 300 κατοίκων. Οι συνδυασμοί της μειοψηφίας μόνο στις Κοινότητες κάτω των 300 κατοίκων μπορούν να εκλέξουν Πρόεδρο της Κοινότητας.

Επίσης ο Ν. 4804/2021 εισάγει την αύξηση του αριθμού των υποψηφίων συμβούλων έως 150% του αριθμού των εδρών. Το ίδιο ισχύει ανά Κοινότητα. Στις Κοινότητες κάτω των 300 κατοίκων ο κάθε συνδυασμός μπορεί να έχει από έναν (1) έως τρεις (3) υποψηφίους. Στην περίπτωση των τριών υποψηφίων πρέπει να είναι τουλάχιστον μία (1) γυναίκα ή  ένας (1) άνδρας.  Στις Κοινότητες άνω των 300 κατοίκων ανάλογα με τον αριθμό των μελών του Συμβουλίου οι υποψήφιοι  είναι: Από 301 έως 2.000 κατοίκους  3-8 υποψήφιοι εκ των οποίων 1-3 τουλάχιστον από το ίδιο φύλο, από 2001-10.000 κατοίκους 5-13 υποψήφιοι εκ των οποίων  2-5 τουλάχιστον από το ίδιο φύλο, από 1001-50.000 κατοίκους 11- 28 υποψήφιοι εκ των οποίων4-11 τουλάχιστον από το ίδιο φύλο , από 50.001 και άνω κατοίκους 15- 36 υποψήφιοι εκ των οποίων 6-14 τουλάχιστον από το ίδιο φύλο.

Ο νομοθέτης του Ν.4804/2021 ως προς τις Κοινότητες και το σύστημα δημοτικής διακυβέρνησης επιφέρει σωρευτικά τις ακόλουθες μεταβολές:

Χωρίς να αλλάζει τον ρόλο και τις αρμοδιότητες των οργάνων των Κοινοτήτων καθώς δεν έχουν αποφασιστικές αρμοδιότητες αλλά κυρίως γνωμοδοτικές και αρμοδιότητες διαμεσολάβησης αιτημάτων και αντιπροσώπευσης των κατοίκων προς την πολιτική διοίκηση του Δήμου, καταργεί στις άνω των 300 κατοίκων την αρχή της ίσης αντιπροσώπευσης και στις περιπτώσεις που ο συνδυασμός του επιτυχόντος Δημάρχου είναι μειοψηφία καταργεί και την ίδια την αντιπροσωπευτικότητα, δηλαδή τη δημοκρατική αρχή.

Η πολιτική ομοιογένεια των συμβουλίων δεν θα ενθαρρύνει την μεταφορά των αρμοδιοτήτων από τα Δημοτικά Συμβούλια στα Συμβούλια Κοινότητας διότι η απόδοση αποφασιστικών αρμοδιοτήτων στις Κοινότητες γίνεται αντιληπτή ως υποβάθμιση του ρόλου των Δημοτικών Συμβούλων και των «τοπικών Αντιδημάρχων».

Ο νομοθέτης περιορίζει τις εστίες πίεσης και  αντιπαράθεσης προς τον Δήμαρχο παραβλέποντας την αναγκαιότητα ενίσχυσης της αντιπροσώπευσης και της συμμετοχής έστω και με την μορφή της διαμεσολάβησης αιτημάτων από τις Κοινότητες προς τον Δήμο ως αντίβαρο στην μείωση της ενδοδημοτικής δημοκρατίας και της απόστασης των Κοινοτήτων από τον Δήμο που έχει επέλθει ως αποτέλεσμα του «Καλλικράτη». Η επιλογή αυτή φαίνεται πως προσιδιάζει με την ιδεολογική απέχθεια του ιστορικού νομοθέτη προς την αρχή της αναλογικής αντιπροσώπευσης και της δημοκρατικής συμμετοχής.