Δεν έχουν όλες οι περιφέρειες την ίδια πορεία ανάπτυξης

 Νίκος Βέττας, 

Γενικός Διευθυντής του ΙΟΒΕ και Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών

Αναδημοσίευση από: https://regionalpolicymonitor.org/ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

Με αφορμή την παρουσίαση της Έκθεσης Κοινωνικών και Οικονομικών Τάσεων στις Ελληνικές Περιφέρειες, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαρτίου 2024.

Με σημείο αφετηρίας τη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση του 2008, η ελληνική οικονομία έχει περάσει μια μακρά περίοδο 15 ετών που ήταν ιδιαίτερα ευμετάβλητη και στο μεγαλύτερο μέρος της επώδυνη. Κατόπιν της εξόδου από τα τρία διαδοχικά προγράμματα προσαρμογής, της άρσης των περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων, και μέσα από την κρίση της πανδημίας και στις αγορές ενέργειας, επήλθε σταδιακά η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας και πιο πρόσφατα τέθηκε η οικονομία σε θετική τροχιά ανάκαμψης. Ετσι, η ελληνική οικονομία φαίνεται πως σταδιακά ολοκληρώνει έναν ισχυρό κύκλο ανόδου που επουλώνει πολλές πληγές της δεκαετούς κρίσης χρέους και την επαναφέρει εγγύτερα σε μια κανονική λειτουργία.

Όμως, ενώ η τρέχουσα πορεία της ελληνικής οικονομίας είναι θετική, δεν μπορεί να θεωρείται ούτε πως το περιβάλλον στο επόμενο διάστημα θα την ευνοεί, ούτε φυσικά πως έχουν λυθεί τα βαθιά προβλήματα που έχει για δεκαετίες. Βρίσκεται σε στέρεο έδαφος, περισσότερο από κάθε άλλη φορά μετά το 2008, όμως ακόμη σε χαμηλή βάση, όπως φαίνεται από την αδύναμη παραγωγικότητα και συνεπώς από τα ασθενή πραγματικά εισοδήματα.

Στη χώρα μας υπάρχει σήμερα ένα κρίσιμο παράθυρο ευκαιρίας για βελτίωση της δομής της οικονομίας κατά τα επόμενα δύο χρόνια, ενόσω ακόμη υπάρχει θετική δυναμική και η στήριξη από το ταμείο ανάκαμψης και ευρύτερη προσέγγιση επενδύσεων. Σε αυτό το διάστημα, το σημαντικότερο είναι το υπόδειγμα ανάπτυξης να αλλάξει, σταδιακά αλλά μεθοδικά, ώστε να διαφέρει από αυτό που οδήγησε στην προηγούμενη κρίση: οδηγός πρέπει να είναι η δημιουργία εισοδημάτων από καινοτομία και ανταγωνιστικές εξαγωγές και όχι μέσω της εξάρτησης από έναν αναποτελεσματικό δημόσιο τομέα.

Μία από τις διαστάσεις που δεν έχει λάβει την προσοχή που αξίζει, τόσο στα χρόνια που οδήγησαν στη βαθιά κρίση όσο και μετά από αυτήν, είναι τα διαφορετικά χαρακτηριστικά και δυναμική στις περιφέρειες της χώρας. Κοιτώντας προς τα μπρος, πρέπει να γίνει κατανοητό πως ούτε πρέπει ούτε μπορεί να έχουν όλες οι περιφέρειες την ίδια πορεία ανάπτυξης, καθώς διαφέρουν σημαντικά ως προς τη γεωγραφία και τους ανθρώπινους και φυσικούς πόρους που διαθέτουν. Υπάρχουν 5 τουλάχιστον επιμέρους ζητήματα που χρειάζονται προσοχή και βρίσκονται στην τομή των εθνικών και των περιφερειακών πολιτικών: η ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής και γενικότερα του πρωτογενούς τομέα, πολιτικές στήριξης επενδύσεων στη μεταποίηση, η ανάπτυξη υπηρεσιών τουρισμού υψηλής ποιότητας και η διασύνδεση με την τοπική ιστορία και πολιτισμό, οι ανάγκες για υποδομές ειδικότερα για την ψηφιακή και πράσινη μετάβαση, και η ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου συμπεριλαμβάνοντας τη μέριμνα για τα παιδιά και για τη μετανάστευση.

Η περιφερειακή ανάπτυξη έχει ανά τα χρόνια αναδειχτεί σε βασικό στόχο πολιτικής. Σε εθνικό επίπεδο, αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την επίτευξη βασικών στόχων που συμπεριλαμβάνουν την οικονομική ανάπτυξη, την κοινωνική ευημερία, την πολιτική σταθερότητα και την ανταγωνιστικότητα -σε ένα ολοένα και πιο περίπλοκο και διασυνδεδεμένο διεθνές περιβάλλον. Όμως, και στο ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί τον πυρήνα της αποστολής της ΕΕ για τη δημιουργία μιας ευημερούσας και κοινωνικοοικονομικά συνεκτικής Ευρώπης. Σε αυτή τη λογική στηρίζονται και πολλά από τα προηγούμενα και τρέχοντα προγράμματα χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς πόρους.

Η έκθεση που δημοσιεύει το ΙΟΒΕ για τις κοινωνικές και οικονομικές τάσεις στις ελληνικές περιφέρειες, σε συνεργασία με το Παρατηρητήριο Περιφερειακών Πολιτικών, φιλοδοξεί να βοηθήσει στην κάλυψη ενός διττού κενού. Αφενός, να δοθεί έμφαση στα διαφορετικά χαρακτηριστικά, προκλήσεις και ευκαιρίες, που έχουν οι περιφέρειες της χώρας ενόψει μιας συνολικής πορείας ανάπτυξης της. Αφετέρου, στη συστηματική μέτρηση και παρακολούθηση των εξελίξεων μέσα από ποσοτικά δεδομένα, όπου σχετικά εμφανίζεται σημαντικό κενό στη χώρα μας, τόσο στον σχεδιασμό και υποστήριξη μέτρων πολιτικής όσο και στον δημόσιο διάλογο.

***Αρχική δημοσίευση: Εφημερίδα Πελοπόννησος (11/03/2024) & pelop.gr (11/03/2024)