Ο Ελεγκτής Νομιμότητας και η Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας ΟΤΑ. Θεσμοθετείται αλλά δεν εφαρμόζεται!!!

 Του Δημήτρη Κατσούλη

Σχόλιο με αφορμή το υπό διαβούλευση

Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών 

Μία από τις, δειλές έστω, καινοτομίες του νομοθέτη του ν. 3852/2010  (Πρόγραμμα Καλλικράτης) είναι η θεσμοθέτηση του Ελεγκτή Νομιμότητας και της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Εποπτείας Ο.Τ.Α. Μέχρι τότε την εποπτεία ασκούσε ο Γενικός Γραμματέας της κρατικής Περιφέρειας δια της ανά νομό  αρμόδιας Διεύθυνσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Τον Γενικό Γραμματέα της κρατικής Περιφέρειας διαδέχθηκε ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης από το 2011 και μετά, εντούτοις η Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας ΟΤΑ  παραμένει στα “χαρτιά”, ο Ελεγκτής Νομιμότητας επίσης ανεφάρμοστος και η Εποπτεία ασκείται με τους όρους, τις διαδικασίες και τα όργανα της “προ- καλλικρατικής εποχής”.

Στην φιλολογία του συρμού περί κατάργησης του Καλλικράτη που αναπτύσσεται και στα υψηλά “κλιμάκια” της  πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης, έρχεται να απαντήσει με το υπό διαβούλευση Σχέδιο Νόμου "Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας Ο.Τ.Α., Ρύθμιση θεμάτων Ο.Τ.Α. και άλλες διατάξεις" το Υπουργείο Εσωτερικών το οποίο επαναφέρει τις επιλογές του ν. 3852/2010 (Πρόγραμμα Καλλικράτης) για την Αυτοτελή Υπηρεσία Εποπτείας και τον Ελεγκτή Νομιμότητας που είχε τροποποιήσει ο ν.4257/2014.

Αναλυτικότερα:

Η Αυτοτελής Υπηρεσία Ελέγχου αποτελείται από τον επικεφαλή της, τον Ελεγκτή Νομιμότητας και την υπηρεσιακή δομή η οποία συγκροτείται σε επίπεδο Διεύθυνσης και διαρθρώνεται σε τρία τμήματα, το τμήμα Γενικών Υποθέσεων, το τμήμα Οικονομικών και το τμήμα Τεχνικών Υποθέσεων. Η δομή αυτή καταστρώθηκε με το άρθρο 218 του ν.3852/2010, τροποποιήθηκε με το άρθρο 20, παρ.5 του ν.4257/2014 για να επανέλθει όπως όρισε ο «Καλλικράτης» με το υπό διαβούλευση Σχέδιο Νόμου του Υπουργείου Εσωτερικών. Κάθε τμήμα διερευνά την νομιμότητα των αντίστοιχων αποφάσεων των ΟΤΑ και στελεχώνεται από κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό. Τη διαπίστωση της νομιμότητας και ιδίως την ακυρότητα των αποφάσεων των ΟΤΑ υπογράφει ο Ελεγκτής Νομιμότητας ο οποίος είναι ανώτατος δημόσιος λειτουργός, επιλεγμένος για θητεία πέντε ετών με αξιολογικά επιστημονικά κριτήρια όπως ορίζει ο νόμος. Η υπαγωγή του Ελεγκτή Νομιμότητας στον Υπουργό Εσωτερικών και ιδίως η ευχέρεια που πρόκειται να θεσπίσει ο νομοθέτης με το υπό συζήτηση Σχέδιο Νόμου για επιλογή του Ελεγκτή από τον Υπουργό μεταξύ των τριών καταλληλότερων αφήνει πάντως περιθώρια εφαρμογής μη αξιολογικών κριτηρίων ακυρώνοντας στην πράξη την αξιολόγηση του αρμοδίου Υπηρεσιακού Συμβουλίου και προκρίνοντας υποκειμενικά, πολιτικά ή ακόμη και κομματικά κριτήρια.

Βαθιές τομές για την αναγέννηση της τοπικής δημοκρατίας (1)

Μέρος Πρώτο

Ένα νέο σύστημα διακυβέρνησης στους Δήμους

Του Δημήτρη Κατσούλη

Με ιδιαίτερη προσοχή διαβάσαμε τις προτάσεις του κυβερνώντος κόμματος για τις αλλαγές στην τοπική αυτοδιοίκηση. Αρκετές από αυτές, ίσως οι περισσότερες, είναι εύστοχες στο μέτρο που η ευλόγως γενικόλογη διατύπωση αντικατοπτρίζει ολοκληρωμένες και κυρίως αποτελεσματικές θεσμικές καταστρώσεις. Υπάρχουν και άλλες που ίσως παραπέμπουν σε ατελείς επιλογές ή ακόμη και σε ιδεοληπτικές εμμονές. Και αυτές αξίζει να συζητηθούν και ίσως στην πορεία καταλήξουν σε εύστοχες θεσμικές αλλαγές.

Μεταξύ αυτών λέγεται ότι είναι και η αποδόμηση του λεγόμενου δημαρχοκεντρικού συστήματος διακυβέρνησης με την απόλυτη διάλυση κάθε μορφής μονοπρόσωπου ή ακόμη και μονοπαραταξικού εκτελεστικού οργάνου και στη θέση του να οργανωθεί ένα σύστημα συλλογικής διοίκησης χωρίς τη διάκριση σε πλειοψηφία και μειοψηφία, πράγμα εκτός των άλλων και αντίθετο προς τη δημοκρατική αρχή η οποία πρέπει να διέπει την οργάνωση του συστήματος διακυβέρνησης των ΟΤΑ. Ακούστηκε μάλιστα ότι υπάρχει η σκέψη να μετέχει, τηρουμένης της διάκρισης σε πλειοψηφία και μειοψηφία, και η μειοψηφία στην εκτελεστική επιτροπή ή ακόμη πιο πέρα να υπάρχει και αντιδήμαρχος από την μειοψηφία!!! Βέβαια το τι ακούγεται δεν σημαίνει ότι κανείς πρέπει να το λαμβάνει και σοβαρά!!! Στις περιπτώσεις αυτές όμως, όπως και σε προηγούμενες μεταρρυθμίσεις συνέβη, εμμονές και ιδεοληψίες να υπονόμευσαν προοδευτικές και λίαν μεγαλεπήβολες επιλογές, όλα λοιπόν είναι πιθανά!!!

Το λεγόμενο δημαρχοκεντρικό σύστημα έχει δύο όψεις ανάλογα με την οπτική γωνία που το προσεγγίζει κανείς. Έχει όμως και μία κοινή συνισταμένη. Στην μία όψη, για τους έξω από την αυτοδιοίκηση ή την άσκηση της δημοτικής εξουσία φαντάζει μονοκρατορικό και αυταρχικό, για τους μέσα φαντάζει μία διαρκής προσπάθεια διαχείρισης συμμαχιών και συμφερόντων που συνυπάρχουν στη δημαρχιακή ex lege, καθορισμένη πλειοψηφία. Αναμφίβολα υπάρχουν στοιχεία που είναι σταθερά και αυθεντικά και άλλα που προσδίδονται από τους εκείνους που ενδύονται τον ρόλο του Δημάρχου. Κοινή συνισταμένη πάντως και των δύο όψεων είναι το γεγονός της άμεσης δημοκρατικής νομιμοποίησης του Δημάρχου σε απόλυτη συνάφεια με τη θέση του ως πολιτικού ηγέτη της ευρύτατης ex lege πλειοψηφίας. Πέραν αυτών ο Δήμαρχος στην ελληνική αυτοδιοίκηση έχει την θεσμική θέση που έχει σε όλα τα ισχύοντα ευρωπαϊκά συστήματα ανεξαρτήτως του τρόπου εκλογής και της σχέσης του με το Δημοτικό Συμβούλιο. Κατά κανόνα δε είναι στην κορυφή της διοικητικής δομής του Δήμου και εκτός από πολιτικός ηγέτης είναι και διοικητικός ηγέτης, ιδιότητα που φέρει είτε με παραδοσιακό πλαίσιο είτε με πιο τεχνοκρατικό και σύγχρονο ως manager.

Ειρήσθω εν παρόδω, ότι η οργανωτική δομή, το σύστημα διακυβέρνησης, το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων συνθέτουν όλα μαζί τη δυναμική της τοπικής αυτοδιοίκησης σε σχέση με το συνολική συγκρότηση της δημοκρατικής Πολιτείας. Συνεπώς η ιδεοληπτική ή μη προσέγγιση των επιμέρους πτυχών αυτής της δυναμικής μπορεί να συμβάλλει αντίστοιχα στην ενδυνάμωσή της ή στην αποδόμησή της.