Ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας (άρθρα 7 και 17 του Ν.5056/2023)

 

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

(Στο τέλος του κειμένου  παρατίθενται αυτούσιες οι διαταξεις των άρθρο 7 και 17 του Ν.5056/2023)

Ο νομοθέτης του Ν. 5056/2023 (ΦΕΚ Α’ 163/06.10.2023) λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τις αυτοδιοικητικές εκλογές έσπευσε να τροποποιήσει το σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων και των Περιφερειών παραμένοντας πιστός στην προχειρότητα των νομοθετικών παρεμβάσεων της τελευταίας τετραετίας που απορρύθμισε ακόμη και το προϊσχύσαν του Ν.4555/2018 σύστημα.

Μεταξύ των διατάξεων, ίσως από τις πλέον «καινοτόμες», είναι οι διατάξεις των άρθρων 7 και 17 με τις οποίες καταστρώνεται ο θεσμός της ειδικής συνεδρίασης λογοδοσίας τους Δήμους και τις Περιφέρειες αντίστοιχα.

Συγκεκριμένα, κάθε δύο μήνες συγκαλούνται υποχρεωτικά το Δημοτικά και Περιφερειακά Συμβούλια σε ειδική συνεδρίαση κατά την οποία η Δημοτική και Περιφερειακή Αρχή αντίστοιχα απαντά και λογοδοτεί σε ερωτήματα-ζητήματα που θέτουν οι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι καταρχήν της αντιπολίτευσης αλλά και της συμπολίτευσης.

Ο θεσμός ως προς τον σκοπό του είναι απολύτως θετικός και αποτελεί όντως έναν αναγκαίο νεωτερισμό στο σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ. Στον σκληρό του πυρήνα, τουλάχιστον κατά την δική μου αντίληψη καθόσον είχα πολλές φορές αναφερθεί την αναγκαιότητά του, είναι η εισαγωγή στοιχείων «οιωνεί κοινοβουλευτικού ελέγχου» στην Αυτοδιοίκηση. Έως σήμερα, ο πολιτικός έλεγχος περιορίζονταν στα «εκτός ημερήσιας διάταξης θέματα» ο αριθμός και η έκταση της συζήτησης των οποίων πολλές φορές μετέφερε την συζήτηση των θεμάτων της ημερήσιας διάταξης προς το τέλος των συνεδριάσεων όταν το σώμα είχε καταπονηθεί, είτε στα Δημοτικά Συμβούλια που συνήθως συνεδριάζουν απογευματινές και βραδινές ώρες είτε στα Περιφερειακά Συμβούλια που συνήθως συνεδριάζουν μεσημεριανές ώρες. Αυτός ο τρόπος ελέγχου ήταν ανοργάνωτος, πολλές φορές αιφνιδιάζει ή και επιτρέπει στην Αρχή να στείλει το θέμα σε άλλη συνεδρίαση ακόμη και για να ξεχαστεί. Τα θέματα ημερήσιας διάταξης θα συνεχίσουν να τίθενται. Πλην όμως σημαντικά θέματα θα συζητούνται στην ειδική συνεδρίαση.

Ο θεσμός ήδη συναντά αντιδράσεις από τις πλειοψηφίες. Τον βλέπουν με καχυποψία. Ενδεχομένως να ορέγονται στην παραπομπή του στην απαξίωση όπως συνέβη με άλλους ρηξικέλευθους θεσμούς που κατέστρωσε ο νομοθέτης του Ν.3852/2010.

Συνεπώς επαφίεται στις αντιπολιτεύσεις κατά κύριο λόγο να τον αξιοποιήσουν και να τον εδραιώσουν. Ευθύνη βέβαια για την επιτυχία του ο νομοθέτης αποδίδει και στον Πρόεδρο του Δημοτικού ή Περιφερειακού Συμβουλίου ο οποίος έχει πειθαρχικές συνέπειες εάν επιχειρήσει να αποφύγει την σύγκλισή του.

Οι προαναφερόμενες διατάξεις του Ν.5056/2023 δεν είναι απαλλαγμένες από το φοβικό σύνδρομο. Γιαυτό  καταστρώνουν τον θεσμό με περιχαράκωση και διαδικαστικές τυπικότητες. Εν τούτοις αυτό μπορεί να συγχωρείται στην πρώτη νομοθέτηση καθώς ο σκληρός πυρήνας του θεσμού ενδεχομένως βρίσκεται εκτός των ιδεολογικοπολιτικών οριζόντων του ιστορικού νομοθέτη.

Οι δυνάμεις που οφείλουν να τον εφαρμόσουν στην πράξη, δηλαδή οι παρατάξεις που έχουν ως αποστολή την διεκδίκηση της λογοδοσίας και την εφαρμογή του πολιτικού ελέγχου ως άμεση απόρροια της δημοκρατικής αρχής που διέπει εκ του Συντάγματος και του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας το σύστημα διακυβέρνησης των ΟΤΑ έχουν και την ευθύνη της προσεκτικής και χωρίς ακρότητες ή χωρίς να βγαίνουν από το θεσμικό πλαίσιο εφαρμογής του.

Ο νομοθέτης αναφέρεται στην λογοδοσία επί των πεπραγμένων της Δημοτικής ή Περιφερειακής Αρχής, γεγονός που ερμηνεύεται ως περιορισμός στα πεπραγμένα του διμήνου. Αυτή η ερμηνευτική προσέγγιση είναι κατά την γνώμη μου ανεδαφική και εάν επιβληθεί ίσως συντελέσει στην απαξίωση του θεσμού. Άλλωστε η λογοδοσία δεν έχει μόνο διοικητικό και διαχειριστικό περιεχόμενο αλλά πρωτίστως πολιτικό. Κρίνεται η πολιτική επιλογή για την επίλυση προβλήματος ή την πρόοδο ενός έργου ή μίας δράσης.

Ορθότερο είναι η εφαρμογή να αναφέρεται στο σύνολο των πεπραγμένων γιατί άλλωστε μπορεί τα αποτελέσματα μίας απόφασης που ελήφθη προ μηνών να επέλθουν σε μεταγενέστερο χρόνο.

Άλλωστε ο νομοθέτης δεν ορίζει διαδικασία αξιολόγησης των θεμάτων ή χρονικού προσδιορισμού του.

Είναι σαφές ότι οι παρατάξεις της μειοψηφίας πρέπει εντός του χρονικού διαστήματος που θα κληθούν να καταθέσουν  θέματα να έχουν επτά (7) ή έως επτά (7) θέματα και μάλιστα κατόπιν συνεννόησης κατά κανόνα να μην είναι ταυτόσημα. Είναι επίσης σκόπιμο να αποφεύγουν τον μεγάλο αριθμό των θεμάτων διότι οδηγούνται σε κλήρωση και δεδομένου δικαιώματος της πλειοψηφίας να προτείνει έως τρία (3) θέματα κάποια ίσως σημαντικά θέματα να βγουν εκτός ημερησίας διάταξης.

Ευλόγως επί των θεμάτων που συζητούνται δεν λαμβάνονται αποφάσεις, όπως άλλωστε και στον κοινοβουλευτικό έλεγχο, διότι αντικείμενο της συζήτησης είναι η λογοδοσία και όχι η λήψη αποφάσεων. Αφελώς ο νομοθέτης ορίζει ότι δεν είναι υποχρεωτική η απαρτία. Με τον τρόπο αυτόν υποθάλπει την απαξίωση του θεσμού. Αρκετοί αιρετοί που δεν έχουν εξοικειωθεί με την φιλοσοφία του νέου θεσμού θεωρούν ότι αυτός είναι ίσως αχρείαστος και περιττός γιατί δεν λαμβάνονται αποφάσεις. Κάνουν λάθος. Δεν είναι τακτική συνεδρίαση λήψης Αποφάσεων αλλά Ειδική Συνεδρίαση Λογοδοσίας, πολιτικού απολογισμού και παροχής εξηγήσεων στο πλαίσιο του βασικού άξονα της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης όπου η «πλειοψηφία κυβερνά» και η «μειοψηφία ελέγχει».

Τέλος οι συνεδριάσεις διεξάγονται δια ζώσης. Στις Περιφέρειες σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορούσε ο νομοθέτης να επιτρέψει και την συνεδρίαση με τηλεδιάσκεψη. Προς το παρόν πάντως ορθώς περιορίζεται στις δια ζώσεις συνεδριάσεις οι οποίες είναι οι μόνες αυθεντικές και ουσιαστικές.

Στις Περιφέρειες ο θεσμός θα μπορούσε να είχε ιδιαίτερες παραμέτρους δεδομένου ότι τα Περιφερειακά Συμβούλια είναι χρήσιμο να αναβαθμιστούν με διαδικασίες αντίστοιχες του κοινοβουλευτικού ελέγχου δεδομένου ότι στο επίπεδο αυτό είναι ευχερέστερη η αποδοτική οργάνωσή του.

Σε κάθε περίπτωση όμως ο θεσμός της Ειδικής Συνεδρίασης Λογοδοσίας θα ήταν αποδοτικότερος εάν είχε προηγηθεί η βαθιά αναγκαία τομή στο σύστημα διακυβέρνησης. Ο επιμερισμός των αρμοδιοτήτων και η απόδοση το Δημοτικό ή Περιφερειακό Συμβούλιο αντίστοιχα (με τις αναγκαίες επιπλέον προσαρμογές ανά επίπεδο Αυτοδιοίκησης) των προγραμματικών, γνωμοδοτικών, κανονιστικών αρμοδιοτήτων και μικρού ίσως αριθμού αρμοδιοτήτων γενικής ανώτατης διοίκησης) και το τεκμήριο αρμοδιότητας για όλες τις τρέχουσες εκτελεστικές αρμοδιότητες να αναγνωριστεί στην Δημοτική ή Περιφερειακή Επιτροπή. Η μεταρρύθμιση αυτή σε συνδυασμό με αντίστοιχες προσαρμογές στην εσωτερική λειτουργία των Συμβουλίων είμαστε βέβαιοι ότι θα αναζωογονούσε το σύστημα διακυβέρνησης στους ΟΤΑ και ιδίως στις Περιφέρειες, όπου ασφαλώς θα μπορούσε να επιχειρηθεί  στο πλαίσιο μίας σχεδιασμένης και όχι εκ του προχείρου μεταρρύθμισης.

Αναμένουμε με περιέργεια την εφαρμογή στην πράξη από τον δεύτερο μήνα του 2024 και εντεύθεν έτσι ώστε να αναδειχθούν και τυχόν προτάσεις βελτίωσης και συμπλήρωσης.

ΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 7 ΚΑΙ 17 ΤΟΥ Ν.5056/2023

Άρθρο 7

Ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας δημοτικής αρχής -

Προσθήκη άρθρου 67Α στον ν. 3852/2010

Μετά από το άρθρο 67 του ν. 3852/2010 (Α’ 87) προστίθεται άρθρο 67A ως εξής:

«Άρθρο 67Α

Ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας δημοτικής αρχής

1. Επιπλέον της παρ. 1 του άρθρου 67, το δημοτικό συμβούλιο κάθε δύο (2) μήνες συγκαλείται υποχρεωτικά σε ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας της δημοτικής αρχής.

H παράλειψη σύγκλησης του συμβουλίου στην ανωτέρων προθεσμία για λόγους που δεν άπτονται ανωτέρας βίας αποτελεί σοβαρή παράβαση καθήκοντος του προέδρου του δημοτικού συμβουλίου.

2. Στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης εγγράφονται υποχρεωτικά τα θέματα που επιθυμεί να θέσει κάθε δημοτικός σύμβουλος, τα οποία αφορούν στο έργο της δημοτικής αρχής, εφόσον έχουν κατατεθεί εγγράφως στο προεδρείο του δημοτικού συμβουλίου τρεις (3) ημέρες πριν από τη συνεδρίαση. Κάθε δημοτικός σύμβουλος μπορεί να θέσει έως ένα (1) θέμα. Εφόσον έχουν υποβληθεί συνολικά πάνω από δέκα (10) θέματα, διενεργείται δημόσια κλήρωση από το προεδρείο για τα θέματα που πρόκειται να συζητηθούν και τα οποία εγγράφονται στην ημερήσια διάταξη. Στην ημερήσια διάταξη εγγράφονται έως τρία (3) θέματα που προτείνονται από συμβούλους της πλειοψηφίας. Επιπλέον των ανωτέρω δέκα (10) θεμάτων, έως δύο (2) θέματα μπορούν να συζητούνται εφόσον τα έχουν θέσει οι πρόεδροι των δημοτικών κοινοτήτων. Αν έχουν υποβληθεί πάνω από δύο (2) θέματα από τους προέδρους δημοτικών κοινοτήτων, τότε διενεργείται κλήρωση. Η παρουσία του δημάρχου, του αρμόδιου αντιδημάρχου, του εντεταλμένου συμβούλου ή του πρόεδρου νομικού προσώπου στη συνεδρίαση είναι υποχρεωτική, εφόσον έχει εγγραφεί θέμα της αρμοδιότητάς τους στην ημερήσια διάταξη. Σε περίπτωση κωλύματος, ορίζεται από τον δήμαρχο ο ίδιος ή άλλος αντιδήμαρχος ή εντεταλμένος σύμβουλος για να συμμετάσχει στη συζήτηση του εν λόγω θέματος.

3. Ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου ενημερώνει, δέκα (10) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη συνεδρίαση, τους δημοτικούς συμβούλους για την ημερομηνία, τον τόπο συνεδρίασης, καθώς και για την καταληκτική ημερομηνία υποβολής των θεμάτων.

4. Απαγορεύεται η συζήτηση οποιουδήποτε άλλου θέματος κατά τη συνεδρίαση αυτή, καθώς και η λήψη οποιαδήποτε απόφασης.

5. Θέματα διεξαγωγής της συνεδρίασης αυτής δύνανται να περιλαμβάνονται στον Κανονισμό Λειτουργίας του δημοτικού συμβουλίου.

6. Για τη συνεδρίαση αυτή δεν εφαρμόζεται η παρ. 10 του άρθρου 67, περί απαρτίας του δημοτικού συμβουλίου.

7. Κατά τα λοιπά εφαρμόζεται το άρθρο 67.»

Άρθρο 17

Ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας περιφερειακής αρχής - Προσθήκη άρθρου 168A

στον ν. 3852/2010

Μετά από το άρθρο 168 του ν. 3852/2010 (Α’ 87) προστίθεται άρθρο 168Α ως εξής:

«Άρθρο 168Α

Ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας περιφερειακής αρχής

1. Το περιφερειακό συμβούλιο κάθε δύο (2) μήνες συγκαλείται υποχρεωτικά σε ειδική συνεδρίαση λογοδοσίας της περιφερειακής αρχής. H παράλειψη σύγκλησης του συμβουλίου στην ανωτέρω προθεσμία για λόγους που δεν άπτονται ανωτέρας βίας αποτελεί σοβαρή παράβαση καθήκοντος του προέδρου του περιφερειακού συμβουλίου.

2. Στην ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης εγγράφονται υποχρεωτικά τα θέματα που επιθυμεί να θέσει κάθε περιφερειακός σύμβουλος, τα οποία αφορούν στα πεπραγμένα της περιφερειακής αρχής, εφόσον έχουν κατατεθεί εγγράφως στο προεδρείο του περιφερειακού συμβουλίου τρεις (3) ημέρες πριν από τη συνεδρίαση.

Κάθε περιφερειακός σύμβουλος μπορεί να θέσει έως ένα (1) θέμα. Εφόσον έχουν υποβληθεί συνολικά πάνω από δέκα (10) θέματα, διενεργείται κλήρωση από το προεδρείο για τα θέματα που πρόκειται να συζητηθούν και τα οποία πρόκειται να εγγραφούν στην ημερήσια διάταξη. Στην ημερήσια διάταξη εγγράφονται έως τρία (3) θέματα που προτείνονται από συμβούλους της πλειοψηφίας. Η παρουσία του περιφερειάρχη, του αρμόδιου αντιπεριφερειάρχη ή του εντεταλμένου περιφερειακού σύμβουλου στη συνεδρίαση είναι υποχρεωτική, εφόσον έχει εγγραφεί θέμα της αρμοδιότητάς τους στην ημερήσια διάταξη. Σε περίπτωση κωλύματος, ορίζεται από τον Περιφερειάρχη ο ίδιος ή άλλος αντιπεριφερειάρχης ή εντεταλμένος περιφερειακός σύμβουλος για να συμμετάσχει στη συζήτηση του εν λόγω θέματος.

3. Ο πρόεδρος του περιφερειακού συμβουλίου ενημερώνει, δέκα (10) τουλάχιστον ημέρες πριν από τη συνεδρίαση, τους περιφερειακούς συμβούλους για την ημερομηνία και τον τόπο συνεδρίασης, καθώς και για την καταληκτική ημερομηνία υποβολής των θεμάτων.

4. Απαγορεύεται η συζήτηση οποιουδήποτε άλλου θέματος κατά τη συνεδρίαση αυτή, καθώς και η λήψη οποιασδήποτε απόφασης.

5. Θέματα διεξαγωγής της συνεδρίασης αυτής δύναται να περιλαμβάνονται στον κανονισμό λειτουργίας του περιφερειακού συμβουλίου.

6. Για τη συνεδρίαση αυτή δεν εφαρμόζεται το άρθρο 169 περί απαρτίας του περιφερειακού συμβουλίου.

7. Κατά τα λοιπά εφαρμόζεται το άρθρο 168.»