Το μετέωρο βήμα της απλής αναλογικής

Τάσος Σαπουνάκης

Ειπώθηκαν πολλά για το θέμα της απλής αναλογικής. Τα ΜΜΕ την συκοφαντούσαν συνεχώς, τα άλλα κόμματα την απαξίωναν, οι υποτιθέμενες ή επιδιωκόμενες συνεργασίες συναντούσαν συνεχώς αδιέξοδα. Αποτέλεσμα η απλή αναλογική εξουδετερώθηκε (;) και τα παραμορφωτικά εκλογικά συστήματα της ενισχυμένης αναλογικής θεωρήθηκαν αποτελεσματικά.

Ισχυρίζομαι ότι η απλή αναλογική έτσι όπως υλοποιήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. ήταν προβληματική από την αρχή, όσον αφορά την σύλληψη αλλά και την υλοποίηση της. Έχουμε και λέμε:

1.Η Ελλάδα αποτελεί ένα συγκεντρωτικό, πελατειακό κράτος (προσθέστε γραφειοκρατικό, συντεχνιακό, διεφθαρμένο κ.α.). Η πολιτική, η οικονομία, η κοινωνία έχουν εκπαιδευτεί εδώ και χρόνια να απευθύνονται και να πιέζουν τους κεντρικές δομές της εξουσίας, ενίοτε με λαϊκούς αγώνες και την συμμετοχή της αριστεράς.

2.Ο νομός (περιφερειακή ενότητα) αποτελεί με βάση το Σύνταγμα την πρώτη και κύρια εκλογική περιφέρεια, αλλά και την διοικητική δομή από την οποία ξεκινά η διαχείριση του πελατειακού συστήματος. Οι δήμοι έχουν το μερίδιο τους, αλλά τόσο οι αρμοδιότητες όσο και τα οικονομικά τους, τους κατατάσσουν σε δευτερεύουσα θέση (τοπικά πελατειακά κυκλώματα).

3. Οι νομοί παρουσιάζουν μεγάλες πληθυσμιακές ανισότητες. Η κατανομή των βουλευτικών εδρών αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα. 15 βουλευτές επικρατείας και οι υπόλοιποι 285 κατανέμονται σε 59 νομούς - περιφερειακές ενότητες - τομείς (βλέπε πίνακα στο τέλος).

4.Για τον υπολογισμό των εδρών λαμβάνεται υπ΄ όψιν ο νόμιμος πληθυσμός (τα άτομα που είναι γραμμένα στα δημοτολόγια) και όχι ο μόνιμος (τα άτομα που διαμένουν πραγματικά σε ένα τόπο. Με αυτό τον τρόπο ενισχύονται σε έδρες οι νομοί με μικρό πληθυσμό και αγροτικό, ορεινό, νησιωτικό χαρακτήρα. Σε όλους τους δήμους της Αττικής και της Θεσσαλονίκης ο μόνιμος πληθυσμός είναι μεγαλύτερος του νόμιμου, άρα τους αναλογούν λιγότεροι βουλευτές. Στην Ευρυτανία ο νόμιμος πληθυσμός είναι 24.545 άτομα και ο μόνιμος 17.428.

5.Ανεξάρτητα από το εκλογικό σύστημα που εφαρμόζεται, στους μικρούς σε πληθυσμό νομούς με 1 έως 3 βουλευτές, στην πράξη λειτουργεί το πλειοψηφικό (μονοεδρικές) ή παραλλαγές της ενισχυμένης αναλογικής (διεδρικές, τριεδρικές). Το 18% των βουλευτών εκλέχτηκε ουσιαστικά με άλλο εκλογικό σύστημα.

6.Σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η αλλαγή μόνιμης κατοικίας συνοδεύεται με υποχρεωτική μεταδημότευση και μεταφορά εκλογικών δικαιωμάτων. Στην Ελλάδα η διαδικασία αυτή εναπόκειται στην καλή θέληση των πολιτών και το πελατειακό σύστημα έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια ιδιαίτερη κατηγορία εκλογικού σώματος, τους "ετεροδημότες". Άτομα δηλαδή που αλλού μένουν μόνιμα και αλλού ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα.

7.Η διεξαγωγή των εκλογών γίνεται με μια ξεπερασμένη, γραφειοκρατική και αναποτελεσματική διαδικασία. Οι εκλογικοί κατάλογοι ποτέ δεν είναι ενημερωμένοι (το δήθεν μεγάλο ποσοστό αποχής εξηγείται μερικά), δεν υπάρχει επιστολική και ηλεκτρονική ψήφος με ευθύνη των κομμάτων, τα ηλεκτρονικά αρχεία είναι ανύπαρκτα (έντυποι πίνακες ψηφοφόρων και διαγραφές ονομάτων με χάρακα !!!!!)). Επίσης καταγράφεται αδυναμία υπολογισμού των απόντων από την χώρα (κυρίως μετανάστες). Οι 200.000 - 250.000 νέοι και νέες που μετανάστευσαν τα τελευταία χρόνια και δεν μπόρεσαν να ψηφίσουν, αύξησαν τεχνητά την αποχή.

Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις, δεν αρκεί η καθιέρωση της απλής αναλογικής, αν δεν συνοδευτεί με ριζικές αλλαγές στην εκλογική νομοθεσία, στην άσκηση του δικαιώματος ψήφου και κυρίως στην υιοθέτηση νέων εκλογικών περιφερειών, περισσότερο ομοιογενών σε σχέση με τις έδρες που τους αναλογούν.

Μια μελέτη των εκλογικών συστημάτων που εφαρμόζονται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα μας βοηθούσε στη εξεύρεση λύσεων π.χ. οι βουλευτές να εκλέγονται σε επίπεδο περιφέρειας και σε κάθε νομό να αντιστοιχούν ένας ή δύο βουλευτές. Θα μπορούσαν επίσης να ενοποιηθούν ορισμένοι νομοί σε νέες εκλογικές περιφέρειες. Υπάρχουν λύσεις, αφού προηγηθεί δημόσιος διάλογος και έρευνες / μελέτες για τα θέματα αυτά στο εσωτερικό των κομμάτων και στην κοινωνία.

Στόχος είναι ένα αναλογικό και δίκαιο εκλογικό σύστημα, με βάση το οποίο οι Έλληνες και οι Ελληνίδες θα αναδεικνύουν τους εκπροσώπους τους (βουλευτές / βουλεύτριες) στους τόπους που πραγματικά ζουν και εργάζονται. Φυσικά οι εκλογομάγειροι των κομμάτων και το πελατειακό σύστημα θα αντισταθούν λυσσαλέα σε κάθε αλλαγή, για αυτό πρέπει άμεσα να ξεκινήσει διάλογος και τεκμηριωμένη και επιθετική αντιπαράθεση.