Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΜΙΑ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ

Tου Πάνου Σκοτινιώτη, Δημάρχου Βόλου* 

Αναδημοσίευση από: http://www.eklogika.gr/

Η κοινωνία πολιτών  στην Ελλάδα εξακολουθεί να  παραμένει καχεκτική. Στο πολιτικό λεξιλόγιο, ωστόσο, χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο έννοιες όπως συμμετοχικές διαδικασίες,  διαβούλευση, συμμετοχική δημοκρατία κλπ.

Οι συμμετοχικές διαδικασίες έχουν πολλές μορφές και ακόμη περισσότερες εφαρμογές. Στο κέντρο τους (πρέπει να) βρίσκεται  ο πολίτης, ο δημότης, ως πηγή δύναμης, δημιουργίας, έμπνευσης.

Συμμετοχή δεν σημαίνει, φυσικά, αέναη συζήτηση. Η συμμετοχική διαδικασία απαιτεί σωστό σχεδιασμό, συγκεκριμένο πλαίσιο και σαφείς στόχους, προκειμένου να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να ακυρωθεί τελικά η όλη πρωτοβουλία.

Σε πολλές χώρες έχει αναπτυχθεί ολόκληρος επιστημονικός κλάδος σχετικά με την ανάπτυξη εργαλείων, τα οποία υποστηρίζουν τις συμμετοχικές αποφάσεις και το συμμετοχικό σχεδιασμό. Μεθοδολογίες, όπως τα εργαστήρια σεναρίων, οι συναινετικές συνελεύσεις, τα δικαστήρια πολιτών και οι συμμετοχικές προσομοιώσεις, είναι ελάχιστα γνωστές στη χώρα της.

Σε πολλές χώρες, επίσης, είναι πολύ διαδεδομένη η ηλεκτρονική δημοκρατία και οι ηλεκτρονικές συμμετοχικές διαδικασίες, που επιτρέπουν, μεταξύ άλλων, την ευκολότερη και ταχύτερη διεξαγωγή ψηφοφοριών σε μαζική κλίμακα.

Το παράδειγμα του Δήμου Βόλου

Στο Δήμο Βόλου, παρά τις γνωστές αντιξοότητες που όλοι οι δήμοι αντιμετωπίσαμε, προσπαθήσαμε από την πρώτη στιγμή να περάσουμε μια διαφορετική αντίληψη στη λήψη αποφάσεων, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις συμμετοχικές διαδικασίες, στις οργανωμένες διαβουλεύσεις, στην αξιοποίηση του θεσμικού πλαισίου και στην ενδυνάμωση των θεσμικών οργάνων.  Αξιοποιήσαμε, επίσης, τις νέες τεχνολογίες και προσπαθήσαμε τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων να λαμβάνονται υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερο.

Αναπτύξαμε τις συμμετοχικές διαδικασίες σε τρεις, κυρίως, άξονες.

Α. Κανονιστικές Αποφάσεις – Διαβούλευση

Αποτελεί πεποίθησή μας πως οι Κανονιστικές Αποφάσεις δεν αποτελούν απλώς ένα θεσμικό εργαλείο της εκάστοτε δημοτικής αρχής, αλλά κοινωνικό συμβόλαιο με της δημότες.

Από τους βασικούς πυλώνες της δράσης μας αποτέλεσε ο σχεδιασμός του  Βόλου μετά την κρίση, με βάση την αρχή ««σχεδιάζουμε την πόλη του αύριο».  Στόχος μας,  μια πόλη έξυπνη, δημιουργική, βιώσιμη, οικολογική.

Έτσι, την περίοδο αυτή θεσπίστηκαν, με εκτεταμένη διαβούλευση και ευρεία κοινωνική σύγκλιση,  δεκάδες κανονιστικές αποφάσεις, όπως για τους κοινόχρηστους χώρους, το κυκλοφοριακό, την καθαριότητα, την προστασία του αστικού πρασίνου, την αντιμετώπιση των κεραιών κινητής τηλεφωνίας κλπ.

Β. Πολεοδομικός Σχεδιασμός – Διαβούλευση

Τα τρία αυτά χρόνια ασχοληθήκαμε, επίσης, συστηματικά με τη διαμόρφωση ενός ενιαίου, συμπαγούς πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού. Στο πλαίσιο αυτό   πραγματευτήκαμε, μεταξύ άλλων,  το  σχέδιο Π.Δ. για το Ρυθμιστικό Σχέδιο Βόλου, την τροποποίηση της Ζώνης Οικιστικού Ελέγχου,   την αναθεώρηση και επέκταση του Γ.Π.Σ. Βόλου, το Γ.Π.Σ. Ν.Αγχιάλου, τις  πολεοδομικές μελέτες Μαράθου και Κριθαριάς.

Για τα κρίσιμα αυτά  θέματα προσπαθήσαμε να ξεφύγουμε από την απλή και τυπική διαβούλευση. Προχωρήσαμε, αντίθετα, σε εξαντλητικές  διαβουλεύσεις, ειδικά για το Γ.Π.Σ. Βόλου. Σε ειδικά μάλιστα θέματα, όπως η χωροθέτηση του δικαστικού μεγάρου, προχωρήσαμε σε ομάδες εργασίες με τη συμμετοχή του ΤΕΕ και του Πανεπιστημίου και στην εκπόνηση ειδικών εκθέσεων, τις οποίες και ενσωματώσαμε στην τελική μας πρόταση.

Στον πολεοδομικό σχεδιασμό αποτελεί κεντρικό θέμα η επιλογή και ο τρόπος πραγματοποίησης των συμμετοχικών διαδικασιών. Το θέμα αυτό απασχολεί έντονα την επιστημονική κοινότητα τα τελευταία χρόνια. Και τούτο, διότι η διαδικασία του χωρικού σχεδιασμού μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται σχετικώς απλή, στην πράξη όμως είναι ιδιαίτερα περίπλοκη, αφού σχετίζεται με σημαντικά  κοινωνικά ζητήματα και ποικίλα οικονομικά συμφέροντα. 

Γ. Θεσμικά Όργανα

Επιτροπή Διαβούλευσης

Στο Δήμο Βόλου αξιοποιήσαμε, όσο ίσως κανένας άλλος Δήμος, ένα νέο, σημαντικό θεσμικό όργανο, τη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, η οποία δίνει θεσμική υπόσταση στον κοινωνικό διάλογο και διασφαλίζει την ενεργό συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των φορέων της στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων για το μέλλον της πόλης. Το ίδιο κάναμε και με άλλα νέα θεσμικά όργανα, όπως η Επιτροπή Τουριστικής Προβολής και Ανάπτυξης, το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών,  το Τοπικό Συμβούλιο Πρόληψης Παραβατικότητας κλπ.

Σε σχέση με τη Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης, δεν περιοριστήκαμε στις αρμοδιότητες που της αναθέτει ο «Καλλικράτης», αλλά διευρύναμε ουσιαστικά το ρόλο της,  θέτοντας μείζονα θέματα γενικότερου τοπικού ενδιαφέροντος. Στο πλαίσιο αυτό, οργανώσαμε με πολύ μεγάλη επιτυχία  τέσσερις ειδικές συνεδριάσεις: για τη βία και την ανομία, τη συγκρότηση Τοπικού Δικτύου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση του νερού και την αποχέτευση, την  καθαριότητα και την ανακύκλωση στο Δήμο Βόλου.

  Επιτροπή Ποιότητας Ζωής

Βασική πολιτική μας επιλογή υπήρξε, επίσης, η διεύρυνση του ρόλου της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής, ενός ακόμη θεσμικού οργάνου του «Καλλικράτη».

Η πλούσια και πολύπλευρη δραστηριότητα της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής  είχε ως συνέπεια να εξελιχθεί και να καταξιωθεί στη συνείδηση των πολιτών ως το κεντρικό πολιτικό όργανο χάραξης τοπικών πολιτικών σε θέματα προστασίας περιβάλλοντος.

Συμπερασματικά

Η ενίσχυση της συμμετοχικής δημοκρατίας αποτελεί προϋπόθεση για την ενδυνάμωση της τοπικής αυτοδιοίκησης και των προοδευτικών χαρακτηριστικών της.

 Σε κάθε περίπτωση, η διαβούλευση και γενικά οι συμμετοχικές διαδικασίες  έχουν πραγματικό νόημα, όταν οι παρατηρήσεις, οι προτάσεις, οι εντάσεις που διατυπώνονται,  λαμβάνονται πραγματικά υπόψη.

Βεβαίως  υπάρχουν και περιπτώσεις όπου μικρές ομάδες πολιτών μιλούν στο όνομα της κοινωνίας και  θεωρούν ότι διαβούλευση σημαίνει και επιβολή της άποψής τους. Όπως έλεγε ο Άγγελος Ελεφάντης «όταν όλα γίνονται στο όνομα του λαού, ο καθένας, ομάδα ή άτομα, που ταυτίζεται με το λαό ή θεωρεί ότι τον εκφράζει, αποκτά το δικαίωμα και τη συνείδηση ότι του επιτρέπονται τα πάντα, γιατί τα πάντα έχουν καθαγιαστεί από την εικαζόμενη λαϊκή επικύρωση».

Ο συμμετοχικός σχεδιασμός, τελικά, προϋποθέτει την αρμονική συνεργασία, την κατανόηση, τον αλληλοσεβασμό και τη σχέση εμπιστοσύνης όσων συμμετέχουν, δηλαδή του Δήμου, των συλλογικών φορέων, των δημοτών.

* Από την εισήγηση του Π. Σκοτινιώτη στην ημερίδα της «πρωτοβουλίας των 5 δημάρχων» στα Γιάννενα