ΑΣΤΙΚΑ ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ: ΕΞΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ


 Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Η διαχείριση των στερεών αποβλήτων αποτελεί ένα πεδίον δημόσιας πολιτικής όπου ο μεν συγκεντρωτισμός αποθεώνεται ενώ η τοπική αυτοδιοίκηση καταγράφει συνεχώς ηθελημένες ήττες και περιθωριοποιείται. Είναι επίσης ένα ακόμη πεδίο διαμόρφωσης ψευδεπίγραφων διλημμάτων και κομματικών αρτηριοσκληρωτικών δογματισμών.  Κοντά σε όλα αυτά η αδηφάγα ασυδοσία του κρατικοδίαιτου εργολαβικού συστήματος που αναπτύσσεται με την στήριξη των κρατικών λειτουργών. Αυτή η πραγματικότητα διαφέρει ίσως από Περιφέρεια σε Περιφέρεια λαμβανομένης υπόψη και της προηγούμενης διαχείρισης με πρωτοβουλία της τοπικής αυτοδιοίκησης από την εποχή που μπορούσε να αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο (όπως π.χ. Δυτική Μακεδονία).
Η Ελλάδα, με καθυστέρηση τριών και πλέον ετών, ενσωμάτωσε στην εθνική νομοθεσία τις δύο Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, την 2008/98/Ε.Κ. και την 2008/99/Ε.Κ., με τις οποίες αναθεωρείται η ευρωπαϊκή πολιτική για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων και επανακαθορίζονται οι στόχοι ενόψει του 2020. Ο νόμος 4042/2012 εισήγαγε στην εθνική νομοθεσία τις επιταγές των Οδηγιών και κατέστρωσε υποχρεώσεις, στόχους και χρονοδιαγράμματα. Μόλις στις αρχές του 2014 έθεσε σε διαβούλευση το αρμόδιο Υπουργείο τα κείμενα για το Εθνικό Σχέδιο Πρόληψης της παραγωγής στερεών αποβλήτων και το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, κείμενα που εν συνεχεία πρέπει να εξειδικευθούν με τα αναθεωρημένα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης, διεργασία που έπρεπε να ολοκληρωθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2015. Εντούτοις το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης δεν έχει τεθεί σε ισχύ ενώ υποτίθεται ότι εκπονούνται τα αναθεωρημένα Περιφερειακά Σχέδια εντελώς στο σκοτάδι. Ούτε λόγος για ουσιαστική διαβούλευση παρότι είναι επιταγή του ευρωπαϊκού δημοκρατικού κεκτημένου.  Πρόκειται για το απόλυτο αλαλούμ του σχεδιασμού μίας κρίσιμης για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής πολιτικής.
Η Οδηγία 2008/99/Ε.Κ. επιτάσσει την διαχείριση των στερεών αποβλήτων με προτεραιότητα στις πολιτικές πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων και εν γένει μείωσής τους  προωθώντας ως αφετηρία την συλλογή τους στην πηγή σε τέσσερα και πλέον ρεύματα. Αυτές τις επιλογές έχει πλέον ενσωματώσει ο Έλληνας νομοθέτης με τον ν.4042/2012. Εν τούτοις δεν έχει ξεκινήσει καμία διαδικασία διαμόρφωσης, οργάνωσης και εφαρμογής αυτής της πολιτικής. Το ΥΠΕΚΑ που συγκεντρώνει όλο το βάρος σχεδιασμού και άσκησης των πολιτικών διαχείρισης στερεών αποβλήτων ενδιαφέρεται κυρίως για την εξυπηρέτηση των κεντρικών επιλογών της διαχείρισης στην Αττική, εκεί ακριβώς που έχουν  αποτύχει παταγωδώς και διαχρονικά όλες οι συγκεντρωτικές πολιτικές του ανίκανου να αναλάβει ευθύνες και πολιτικό κόστος κεντρικού πολιτικού και διοικητικού συστήματος. Στο περιθώριο και πάντως χωρίς να αντιδρά επίσης διαχρονικά η τοπική αυτοδιοίκηση πρώτου και δευτέρου βαθμού.
Όσο και εάν φαίνεται σκληρό και απόλυτο αυτή είναι η πραγματικότητα στη διαχείριση των στερεών αποβλήτων. Όσες εξαιρέσεις υπάρχουν επιβεβαιώνουν απλώς τον κανόνα.