IΝΣΤΙΤΟΥΤΟ
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
2ο
Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο
ΤΟΠΙΚΗ
ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ
Ηράκλειο
1-3 Απριλίου 2016
2ο
Συμπόσιο:
Ο
Αναπτυξιακός και Κοινωνικός Ρόλος της Αυτοδιοίκησης
στην
Εποχή της Κρίσης
Ηράκλειο 2 Απριλίου 2016
Εισηγητής: Δημήτρης Κατσούλης
Νομικός, τ. Δήμαρχος
Αυλώνος Ευβοίας
Πρόλογος
Επίκαιρος ο τίτλος του συμποσίου: «Ο αναπτυξιακός
και κοινωνικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης στην Εποχή της Κρίσης». Ευθύς έρχεται
στον νου η σκέψη ότι ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης
αναζητάται στην εποχή της απροκάλυπτης χειραγώγησης και της οικονομικής
αφαίμαξής της, της μείωσης δηλαδή των διαθέσιμων πόρων και παράλληλα της
πρόσθεσης γραφειοκρατικών ελέγχων και ασφυκτικού πλαισίου λειτουργίας εξαιτίας
τόσο των εξωτερικών παρεμβάσεων αλλά και των εσωτερικών αδυναμιών και
αντιφάσεων της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο ο μεν
αναπτυξιακός ρόλος περιθωριοποιείται αφού δεν υπάρχει εξάλλου ανάπτυξη για να
εξελιχθεί ο ρόλος αυτός ενώ ο κοινωνικός ρόλος ασκείται χωρίς την οργανωτική
και λειτουργική αυτάρκεια η οποία θα επέτρεπε στις τοπικές αρχές, στους Δήμους
να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, ειδικότερα των
κοινωνικών ομάδων που έχουν ανάγκη και παράλληλα να διαμορφώσουν και να
ασκήσουν πολιτικές ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής. Έτσι οι Δήμοι καταλήγουν
να είναι απλώς πάροχοι περιορισμένων υπηρεσιών αξιοποιώντας κυρίως τις
χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυνηγώντας διαρκώς την ροή τους έτσι
ώστε να εξασφαλίσουν την εργασιακή διάθεση πραγματικά αξιόλογων εργαζομένων. Το
ότι οι Δήμοι είναι αποτελεσματικότεροι πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών ιδίως στον
τομέα της κοινωνικής φροντίδας αυτό είναι ιστορικά και επιστημονικά
αποδεδειγμένο μέσα από την εμπειρία όχι τόσο της ελληνικής όσο της ευρωπαϊκής
αυτοδιοίκησης. Το ότι η κρίση αύξησε τις ανάγκες κοινωνικής φροντίδας επίσης
είναι δεδομένο. Συνεπώς η συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην κοινωνική
φροντίδα είναι περισσότερο απαιτητική στην φάση της κρίσης. Αυτό όμως δεν
πρέπει να περιχαρακώνει την συζήτηση για το παρόν και την προοπτική της
αυτοδιοίκησης σε επιμέρους ρόλους παραγνωρίζοντας το κυρίαρχο κατά την γνώμη
μου διακύβευμα: ποια αυτοδιοίκηση θέλουμε σε ποιο κράτος και με ποια σχέση με
την κοινωνία;
1. Εισαγωγή
Η εισήγησή μου επικεντρώνεται στην πρωτοβάθμια
τοπική αυτοδιοίκηση, στον Δήμο. Εξάλλου το πεδίο αυτό είναι ιστορικά και
διαχρονικά ο πολιτικός και διοικητικός θεσμός κύτταρο της Πολιτείας και όπως τα
κύτταρα διαμορφώνουν έναν οργανισμό, ο Δήμος για να είναι κύτταρο της Δημοκρατικής
Πολιτείας πρέπει να είναι ο ίδιος πεδίο δημοκρατίας. Δεν είναι τέτοιο a priori,
πρέπει να οργανώνεται και να λειτουργεί έτσι. Μεταχειριζόμαστε μία έννοια, την
Τοπική Δημοκρατία. Δεν είναι μία έννοια αφηρημένη αλλά έχει συγκεκριμένο πεδίο
και συγκεκριμένες συνιστώσες. Ο βαθμός ανάπτυξής της, η αποτελεσματικότητά της
και κυρίως η ικανότητα διαχρονικής ανανέωσης είναι στοιχεία που προσδίδουν στον
Δήμο χαρακτηριστικά ανταπόκρισης στους επιμέρους ρόλους του και συνεπώς και
στον αναπτυξιακό και κοινωνικό ρόλο.
Η τοπική δημοκρατία βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Το
περιεχόμενο της τοπικής εξουσίας, δηλαδή στο βαθμό αποκέντρωσης, στις
αρμοδιότητες, στην σαφή διάκρισή τους μεταξύ των δύο βαθμών και με το κεντρικό
κράτος, σε ένα καλά δομημένο θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο συνεργασιών μεταξύ
των επιπέδων πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Εν συνεχεία βασίζεται στο σύστημα
διακυβέρνησης, δηλαδή στα αιρετά όργανα, τις διαδικασίες λήψεις των αποφάσεων,
στο δίκτυο διαδικασιών πολιτικής συμμετοχής, στην σχέση μεταξύ πολιτικού προσωπικού
και δημοτικής υπαλληλίας, στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων. Τρίτος πυλώνας
είναι η κοινωνία των πολιτών και η συμμετοχή της στην διαμόρφωση των δημοτικών
πολιτικών.