Ο νέος δήμος στο επίκεντρο αίσιων μεταρρυθμίσεων

IΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
2ο Πανελλήνιο Επιστημονικό Συνέδριο
ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ
Ηράκλειο 1-3 Απριλίου 2016
2ο Συμπόσιο:
Ο Αναπτυξιακός και Κοινωνικός Ρόλος της Αυτοδιοίκησης
στην Εποχή της Κρίσης
Ηράκλειο  2 Απριλίου 2016


Εισηγητής: Δημήτρης Κατσούλης
Νομικός,  τ. Δήμαρχος Αυλώνος Ευβοίας

Πρόλογος
Επίκαιρος ο τίτλος του συμποσίου: «Ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος της Αυτοδιοίκησης στην Εποχή της Κρίσης». Ευθύς έρχεται στον νου η σκέψη ότι ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης αναζητάται στην εποχή της απροκάλυπτης χειραγώγησης και της οικονομικής αφαίμαξής της, της μείωσης δηλαδή των διαθέσιμων πόρων και παράλληλα της πρόσθεσης γραφειοκρατικών ελέγχων και ασφυκτικού πλαισίου λειτουργίας εξαιτίας τόσο των εξωτερικών παρεμβάσεων αλλά και των εσωτερικών αδυναμιών και αντιφάσεων της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Σε αυτό το πλαίσιο ο μεν αναπτυξιακός ρόλος περιθωριοποιείται αφού δεν υπάρχει εξάλλου ανάπτυξη για να εξελιχθεί ο ρόλος αυτός ενώ ο κοινωνικός ρόλος ασκείται χωρίς την οργανωτική και λειτουργική αυτάρκεια η οποία θα επέτρεπε στις τοπικές αρχές, στους Δήμους να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, ειδικότερα των κοινωνικών ομάδων που έχουν ανάγκη και παράλληλα να διαμορφώσουν και να ασκήσουν πολιτικές ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής. Έτσι οι Δήμοι καταλήγουν να είναι απλώς πάροχοι περιορισμένων υπηρεσιών αξιοποιώντας κυρίως τις χρηματοδοτήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κυνηγώντας διαρκώς την ροή τους έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την εργασιακή διάθεση πραγματικά αξιόλογων εργαζομένων. Το ότι οι Δήμοι είναι αποτελεσματικότεροι πάροχοι κοινωνικών υπηρεσιών ιδίως στον τομέα της κοινωνικής φροντίδας αυτό είναι ιστορικά και επιστημονικά αποδεδειγμένο μέσα από την εμπειρία όχι τόσο της ελληνικής όσο της ευρωπαϊκής αυτοδιοίκησης. Το ότι η κρίση αύξησε τις ανάγκες κοινωνικής φροντίδας επίσης είναι δεδομένο. Συνεπώς η συμβολή της τοπικής αυτοδιοίκησης στην κοινωνική φροντίδα είναι περισσότερο απαιτητική στην φάση της κρίσης. Αυτό όμως δεν πρέπει να περιχαρακώνει την συζήτηση για το παρόν και την προοπτική της αυτοδιοίκησης σε επιμέρους ρόλους παραγνωρίζοντας το κυρίαρχο κατά την γνώμη μου διακύβευμα: ποια αυτοδιοίκηση θέλουμε σε ποιο κράτος και με ποια σχέση με την κοινωνία;
1.   Εισαγωγή
Η εισήγησή μου επικεντρώνεται στην πρωτοβάθμια τοπική αυτοδιοίκηση, στον Δήμο. Εξάλλου το πεδίο αυτό είναι ιστορικά και διαχρονικά ο πολιτικός και διοικητικός θεσμός κύτταρο της Πολιτείας και όπως τα κύτταρα διαμορφώνουν έναν οργανισμό, ο Δήμος για να είναι κύτταρο της Δημοκρατικής Πολιτείας πρέπει να είναι ο ίδιος πεδίο δημοκρατίας. Δεν είναι τέτοιο a priori, πρέπει να οργανώνεται και να λειτουργεί έτσι. Μεταχειριζόμαστε μία έννοια, την Τοπική Δημοκρατία. Δεν είναι μία έννοια αφηρημένη αλλά έχει συγκεκριμένο πεδίο και συγκεκριμένες συνιστώσες. Ο βαθμός ανάπτυξής της, η αποτελεσματικότητά της και κυρίως η ικανότητα διαχρονικής ανανέωσης είναι στοιχεία που προσδίδουν στον Δήμο χαρακτηριστικά ανταπόκρισης στους επιμέρους ρόλους του και συνεπώς και στον αναπτυξιακό και κοινωνικό ρόλο.
Η τοπική δημοκρατία βασίζεται σε τρεις πυλώνες. Το περιεχόμενο της τοπικής εξουσίας, δηλαδή στο βαθμό αποκέντρωσης, στις αρμοδιότητες, στην σαφή διάκρισή τους μεταξύ των δύο βαθμών και με το κεντρικό κράτος, σε ένα καλά δομημένο θεσμικό και λειτουργικό πλαίσιο συνεργασιών μεταξύ των επιπέδων πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Εν συνεχεία βασίζεται στο σύστημα διακυβέρνησης, δηλαδή στα αιρετά όργανα, τις διαδικασίες λήψεις των αποφάσεων, στο δίκτυο διαδικασιών πολιτικής συμμετοχής, στην σχέση μεταξύ πολιτικού προσωπικού και δημοτικής υπαλληλίας, στην ανάπτυξη των ανθρωπίνων πόρων. Τρίτος πυλώνας είναι η κοινωνία των πολιτών και η συμμετοχή της στην διαμόρφωση των δημοτικών πολιτικών.

“Ο προληπτικός έλεγχος διασφαλίζει τα συμφέροντα των ΟΤΑ”

'Αρθρο του Πάνου Σκοτινιώτη
Αναδημοσίευση από http://www.aftodioikisi.gr 
Αν σε κάτι συμφωνούν ακόμη και οι πιο σκληροί πολέμιοι της μεταρρύθμισης του «Καλλικράτη», είναι ότι εισήγαγε σημαντικές καινοτομίες στον τομέα της χρηστής διοίκησης και της διαφάνειας. Οι καινοτομίες αυτές επέτρεψαν να έλθουν στον αφρό όλες τις παθογένειες που είχαν παρουσιαστεί στους κόλπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και είχαν οδηγήσει το θεσμό σε βαθιά κρίση και πολιτική απαξίωση.
Μία από τις πιο κρίσιμες καινοτομίες υπήρξε η γενική καθιέρωση του προληπτικού ελέγχου στις δαπάνες όλων των ΟΤΑ, των νομικών τους προσώπων δημοσίου δικαίου, καθώς και των κοινωφελών επιχειρήσεων, των επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης και των δημοτικών ανωνύμων εταιρειών. Ο έλεγχος αυτός, ο οποίος ασκείται από το Ελεγκτικό Συνέδριο, αφορά τη νομιμότητα και την κανονικότητα της δαπάνης και όχι τη σκοπιμότητα των πράξεων του ΟΤΑ. Η δημοσιονομική εποπτεία, δηλαδή, δεν μπορεί ούτε να μεταρρυθμίζει τις πράξεις των αιρετών οργάνων του ΟΤΑ, ούτε να τα υποκαθιστά στην ιεράρχηση των προτεραιοτήτων τους και στο κατά πόσο αυτές ικανοποιούν αποτελεσματικότερα τις τοπικές ανάγκες.
Η γενική καθιέρωση του προληπτικού ελέγχου αποτέλεσε, κατά κοινή ομολογία, σημαντικό βήμα για να μπει φρένο σε φαινόμενα διαφθοράς, κακοδιαχείρισης και διασπάθισης του δημοσίου χρήματος που «ανθούσαν» και στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ιδιαίτερα των δημοτικών επιχειρήσεων.
Γι’ αυτό και είναι εντελώς ακατανόητη η κατάργηση, με τον πρώτο εφαρμοστικό νόμο του τρίτου μνημονίου (Ν.4337/2015), του προληπτικού ελέγχου των δαπανών που ασκεί το Ελεγκτικό Συνέδριο στους ΟΤΑ και συνολικά στους φορείς του Δημοσίου.