Να καταργηθούν οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη
Η συζήτηση – στο μέτρο που διεξάγεται- για τις μεταρρυθμίσεις στη τοπική αυτοδιοίκηση εφόσον δεν είναι αποσπασματική και προσχηματική δεν μπορεί παρά να είναι μία συζήτηση για την μεταρρύθμιση στο Κράτος δηλαδή στο σύνολο του πολιτικού και διοικητικού συστήματος.
Κατά την άποψή μας οι μεταρρυθμίσεις στην Αυτοδιοίκηση    πρέπει να έχουν στο επίκεντρο το τέλος του πλέον συγκεντρωτικού κράτους στην Ευρώπη και το πέρασμα σε μία νέα Πολυεπίπεδη Δημοκρατική Πολιτεία βασισμένη στην βαθιά αποκέντρωση της δημόσιας εξουσίας προς τα κάτω, προς τον πολίτη και τις τοπικές κοινωνίες. Η πολυεπίπεδη δημοκρατική διακυβέρνηση να βασίζεται στο Επιτελικό κεντρικό Κράτος, στις Περιφέρειες και τους Δήμους εφαρμόζοντας για την κατανομή της δημόσιας εξουσίας τις αρχές της εγγύτητας προς τον πολίτη και της επικουρικότητας.
Η εμπειρία των μεταρρυθμίσεων που προηγήθηκαν την δεκαετία του 80, η ίδρυση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, το Πρόγραμμα «Ιωάννης Καποδίστριας», το «Πρόγραμμα Καλλικράτης»  ανέδειξε, ως αχίλλειο πτέρνα της ουσιαστικής αποκέντρωσης, την αδυναμία των δομικών και χωρικών αλλαγών να σπάσουν τον απόρθητο κάστρο του συγκεντρωτισμού. Οι αλλαγές στις δομές και στις χωρικές ενότητες, η δημιουργία αυτοδιοικητικών υποκειμένων με έκταση και πληθυσμό που υπερβαίνει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δεν αρκεί για να οδηγήσει στη πολυεπίπεδη διακυβέρνηση με αποκέντρωση και ισχυρή αυτοδιοίκηση.
Απαιτείται ριζική τομή στο κέντρο του Κράτους. Να σπάσει ο σκληρός συγκεντρωτισμός των Υπουργείων και οι συγκεντρωτικές αποφύσεις στην περιφέρειά τους. Χρειάζεται ουσιαστικά ένα νέο κτίσιμο από τα θεμέλια. Ένα νέο Κράτος με Επιτελικά Υπουργεία και αποκέντρωση όλων των δημόσιων πολιτικών ως προς την εφαρμογή τους στις Περιφέρειες και τους Δήμους. Τούτο σημαίνει συνεκτικό σχέδιο αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων πόρων και ανθρώπινου δυναμικού με χρονοδιάγραμμα, επιχειρησιακό πρόγραμμα, με αρχή, μέση και τέλος. Χρειάζεται γιαυτό ισχυρή και αμετακίνητη πολιτική βούληση από την Κυβέρνηση που θα το επιχειρήσει, πλατύτερη ίσως συναίνεση και αταλάντευτη επιμονή. Αυτό όμως πρέπει να γίνει προκειμένου η Ελλάδα να αποκτήσει το Κράτος που της χρειάζεται για να αναγεννηθεί.
Σε αυτό το εγχείρημα θα υπάρξουν αντιστάσεις από όλες εκείνες τις δυνάμεις που εκτρέφονται από τον συγκεντρωτισμό ή επαναπαύονται στην συγκεντρωτική στασιμότητα. Δεν είναι λίγες, δεν είναι ανίσχυρες, είναι πολλές και ποικίλες. Αλλά καμία μεγάλη Αλλαγή δεν γίνεται χωρίς μάχες.
Στην «αρχιτεκτονική» της Πολυεπίπεδης Δημοκρατικής Πολιτείας δεν χρειάζεται και δεν έχει θέση το «αποκεντρωμένο κεντρικό κράτος» δηλαδή οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις. Οι αρμοδιότητες όταν δεν είναι επιτελικές εθνικού επιπέδου περνάνε στις Περιφέρειες και στους Δήμους. Ήδη σήμερα οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις πέρα από δίαυλο χειραγώγησης της Αυτοδιοίκησης λειτουργούν και ως ανάχωμα σε όσες σημαντικές τομές επιχείρησε το Πρόγραμμα «Καλλικράτης» όπως η θέσπιση του Ελεγκτή Νομιμότητας και της Αυτοτελούς Υπηρεσίας Νομιμότητας που παραμένουν ακόμη στα «αζήτητα» διαιωνίζοντας την κρατική εποπτεία διαμέσου των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
Βεβαίως  υπάρχουν πολλές αντιδράσεις από την συγκεντρωτική κουλτούρα των Υπουργείων αλλά και τους ίδιους τους εργαζόμενους διότι η Αποκέντρωση φέρνει αλλαγές που τις φοβούνται. Με τις αντιστάσεις αυτές η «σκληρή»  πολιτική βούληση της Αλλαγής πρέπει να αναμετρηθεί και να τις αντιμετωπίσει.

Όπως έχουμε υποστηρίξει προ πολλού η κατάργηση των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων είναι ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της αποκέντρωσης με ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση αρκεί ασφαλώς να είναι μία κίνηση σε ένα συνολικό συνεκτικό σχέδιο προς την ουσιαστική πολυεπίπεδη δημοκρατική διακυβέρνηση.

Η Αυτο-Διοίκηση: σύγχρονη «ματιά»

Του Φώτη Λαμπρινίδη*

Αναδημοσίευση από:  http://www.aftodioikisi.gr


Η «Καλλικρατική» περίοδος των Δήμων, σε συνθήκες παρατεταμένης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, ανέδειξε και την κρίση εκπροσώπησης συγκεκριμένων κοινωνικών στρωμάτων και αιτημάτων εκ μέρους των αυτοδιοικητικών θεσμών και των ανθρώπων τους. Δεν είναι καιρός να «σφυρίζουμε» αδιάφορα….
Εξάλλου, οι προοδευτικές αλλαγές που απαιτούνται, από τη δική μας πλευρά έχουν «συγκεκριμένη φόρτιση», σαφή κοινωνικο-πολιτική στόχευση, που εκκινεί από συγκεκριμένο σύστημα αρχών και αξιών (Γ.Σωτηρέλης).
H Aυτοδιοίκηση για εμάς, η Αυτο-διοίκηση, έχει «διττό» χαρακτήρα: είναι ταυτόχρονα Θεσμός και Κίνημα, δεν το ξεχνάμε! Οι αιρετοί κάποιες στιγμές αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις όπως η υπαλληλία ενός οργανισμού, όχι ως εκφραστές αιτημάτων και ταυτοτήτων.
Θα συμφωνήσουμε με την άποψη ότι ο «Καλλικράτης», ενώ εισήγαγε αρχές της Δημοτικής Διακυβέρνησης που ενισχύουν τη διαφάνεια, τη λογοδοσία και τη συμμετοχή, ο ίδιος δημιούργησε τις οργανωτικές και λειτουργικές προϋποθέσεις, για να απομακρύνει ακόμη περισσότερο τον πολίτη από το Δήμο και τα κοινά (Kατσούλης).
Εκεί εστιάζουμε, λοιπόν: στην ανάπτυξη και την αποτελεσματικότητα της Τοπικής Δημοκρατίας, και στους τρεις πυλώνες της: περιεχόμενο της τοπικής εξουσίας, σύστημα διακυβέρνησης και κοινωνία των πολιτών.
Παράδειγμα, οι Τοπικές και Δημοτικές Κοινότητες. Η ΚΕΔΕ ούτε καν αξιολογεί την παρουσία τους! Υπήρξαν; Υπάρχουν; Χρειάζονται στην επόμενη μέρα; Στο όνομα μάλιστα της αντιμετώπισης μιας γραφειοκρατικής και χρονοβόρας διαδικασίας, προτείνει την ουσιαστική κατάργησή τους!
Για τις προοδευτικές αυτοδιοικητικές δυνάμεις, η ιεράρχηση πρέπει να είναι αντίστροφη: Ανάδειξη της Τοπικότητας, της τοπικής Ηγεσίας, της Συμμετοχής. Υλοποίηση όλων των Καλλικρατικών προβλέψεων! Ανάδειξη νέων στοιχείων, όπως ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και η καθιέρωση δομών στους Οργανισμούς, όπως τα «Πολυδύναμα» Κέντρα Υπηρεσιών, εξακτινωμένα στις δημοτικές ενότητες.
Υπό το ίδιο πρίσμα, της αποτελεσματικότητας στο σύστημα Τοπικής Δημοκρατίας, πρέπει να προσεγγίσουμε και το ζήτημα των αλλαγών στο εκλογικό σύστημα. Προφανώς, η ανάγκη μεταρρυθμίσεων στην αυτοδιοίκηση δεν εξαντλείται με έναν εκλογικό νόμο, όμως με αυτό ακριβώς το πρόσχημα δεν μπορεί να παρακάμπτεται η αντιμετώπισή του! Πολύ δε περισσότερο, η εμμονή στο ισχύον αναχρονιστικό, σχεδόν πλειοψηφικό. Οι πολιτικές και αυτοδιοικητικές δυνάμεις που «ομνύουν» στην τοπική δημοκρατία, απαιτείται να θέσουν την πρότασή τους: τη θέσπιση αναλογικού εκλογικού συστήματος. Οι προβλέψεις του πρέπει να διασφαλίζουν τόσο -και κυρίως- τις πιθανές προγραμματικές συγκλίσεις σε τοπικό επίπεδο, όσο και την αποτελεσματικότητα στην εκτελεστική λειτουργία, την «κυβερνησιμότητα». Οι τεχνικές εφαρμογής έπονται, αρκεί να συμφωνήσουμε σ’ αυτό.
Μια κρίσιμη πτυχή είναι η δεσμευτική και αυστηρή τήρηση των συμμετοχικών διαδικασιών, η ανάδειξη των πολιτών στο «δημοτικό γίγνεσθαι». Οι δυνατότητες αυτές, μάλιστα, πρέπει να κορυφώνονται έως και τις εναλλακτικές μορφές «νομοθετικών» πρωτοβουλιών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση (διευρυμένες κανονιστικές αρμοδιότητες), όπως ισχύει στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τα παραδείγματα είναι ενδεικτικά του πώς θα μπορούσε να κινηθεί ο προοδευτικός χώρος  στην Αυτοδιοίκηση. Στα χρόνια της κρίσης, ο θεσμός  ανταποκρίθηκε στην κοινωνική αποστολή του, ως αποτέλεσμα της εγγύτητας με την κοινωνία. Σήμερα, αναζητά τον αναβαθμισμένο ρόλο του, όπως επιτάσσουν και οι διεθνείς τάσεις, ρόλο που πρέπει να διεκδικήσει. Αυτό απαιτεί σύγχρονο πλαίσιο αιτημάτων για την αναβάθμιση της Συμμετοχής και της Τοπικής Δημοκρατίας. Στην Ελλάδα αυτό είναι και δίδαγμα της κρίσης.
Αν οι πολιτικές προσαρμογής δίνουν ευκαιρίες σε δυνάμεις του συγκεντρωτισμού και του γραφειοκρατικού καθεστωτισμού στην Αυτοδιοίκηση να πάρουν το «πάνω χέρι», υπάρχουν και οι δυνάμεις της Τοπικής Δημοκρατίας, εδώ και στην υπόλοιπη Ευρώπη, oι οποίες καλούνται να κερδίσουν αυτή τη μάχη.

________________________________________________________________________

* O Φώτης Λαμπρινίδης είναι Δημοτικός Σύμβουλος Βόλου – Μέλος Κεντρικής Επιτροπής ΔΗΜΑΡ


** Το κείμενο αποτελεί ευρεία περίληψη της ομιλίας του στην ημερίδα που διοργάνωσαν το ΙΣΤΑΜΕ και το Ινστιτούτο F.Ebert, στις 18-03-2017