Στην Ελλάδα το επίκεντρο του πολιτικού και τεχνοκρατικού ενδιαφέροντος
εστιάζεται κυρίως στη διαχείριση και ακόμη ειδικότερα στη διάθεση των
απορριμμάτων και μόνο τις δύο τελευταίες δεκαετίες εφαρμόστηκαν προγράμματα
ανακύκλωσης η αξιολόγηση των οποίων δεν απέδωσε θεαματικά αποτελέσματα. Η πολιτική της
πρόληψης που στοχεύει στην μείωση των αποβλήτων με παρεμβάσεις στον κύκλο ζωής
των προϊόντων είναι σχετικά νέα και μάλλον άγνωστη πολιτική στη χώρα μας.
Γιαυτό η εκπόνηση και η αναμενόμενη θεσμοθέτηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου
Πρόληψης ως απόρροια της ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ με τον νόμο
4041/2012 είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα προσχώρησης της Ελλάδας σε μία
διαφορετική και μάλλον επικρατούσα σε ευρωπαϊκό επίπεδο αντίληψη για τη
διαχείριση των απορριμμάτων και γενικότερα τη διαχείριση των περιβαλλοντικών
κινδύνων στο πλαίσιο του στόχου της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης.
Η Οδηγία‐πλαίσιο 2008/98/ΕΚ αποτελεί το υπερκείμενο θεσμικό
πλαίσιο για τα απόβλητα
και
ειδικότερα ως προς την ιεράρχηση των δράσεων θέτει με κανονιστική πλέον
δυναμική την πρόληψη στην κορυφή της θεσμικής και πολιτικής πυραμίδας της
στρατηγικής για την προστασία του
περιβάλλοντος από τα απόβλητα. Την «πρόληψη» την ορίζει ως σύστημα μέτρων που
λαμβάνονται πριν ένα προϊόν, μία ουσία, ένα υλικό γίνει απόβλητο και με στόχο:
α) Τη μείωση της ποσότητας
των αποβλήτων, διαμέσου της επαναχρησιμοποίησης προϊόντων
ή την παράταση
της διάρκειας ζωής των προϊόντων
β) Τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων των παραγόμενων αποβλήτων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία
γ) Τη μείωση του περιεχομένου των επιβλαβών
ουσιών στα υλικά και προϊόντα
Η πρόληψη των αποβλήτων εξειδικεύεται
σε ένα ευρύ φάσμα εναλλακτικών
πολιτικών και συνοδεύεται από σημαντικά πλεονεκτήματα. Κεντρικός στόχος είναι η μείωση των αποβλήτων που παράγονται στην πηγή
ποσοτικά και ποιοτικά ως προς τις τοξικές και εν γένει επιβλαβείς
ουσίες που εμπεριέχουν, πριν φθάσουν
στο στάδιο των διαφόρων επιλογών διαχείρισης όπως είναι η ανακύκλωση, η κομποστοποίηση, η ανάκτηση ενέργειας και η υγειονομική ταφή των αποβλήτων.
Αποστολή
των μέτρων για την πρόληψη της
δημιουργίας αποβλήτων είναι και τα μέτρα για τη μείωση των δυσμενών επιπτώσεων των παραγόμενων αποβλήτων στο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Επίσης διαμέσου της πρόληψης επιτυγχάνεται η μείωση της ποσότητας των υλικών που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νέων προϊόντων
και την αύξηση της αποδοτικότητας με την οποία χρησιμοποιούνται
προϊόντα, αφού έχουν δημιουργηθεί έτσι ώστε να επιτευχθεί η
βιώσιμη διαχείριση των πρώτων υλών. Ο
περιορισμός της άσκοπης υπερκατανάλωσης των προϊόντων αλλά και ο σχεδιασμός των
προϊόντων με τρόπο ώστε να μειώνεται η ποσότητά τους όταν θα γίνουν απόβλητα. Τέλος
η παράταση του κύκλου ζωής των προϊόντων
ενθαρρύνεται με την
επαναχρησιμοποίηση, την επισκευή, την ανακαίνιση συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της ποσότητας
των αποβλήτων. Η παράταση
της ζωής ενός προϊόντος ή η εξέταση εναλλακτικών επιλογών, όπως είναι η επαναχρησιμοποίηση αποτελούν μορφές πρόληψης
μέσω της εκτροπής από το ρεύμα των αποβλήτων.
Τα Εθνικά Σχέδια Πρόληψης των
κρατών μελών που έχουν ήδη εκπονηθεί και τεθεί σε ισχύ ενσωματώνουν
πρωτοβουλίες και δραστηριότητες σχετικά με την πρόληψη της δημιουργίας
απορριμμάτων που θεμελιώνονται στις ρυθμίσεις παλαιοτέρων Οδηγιών ή και εθνικών
νομοθεσιών που είχαν εφαρμοστεί πριν την Οδηγία Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ. Σε πολλές όμως περιπτώσεις η Οδηγία Πλαίσιο είναι η αφετηρία, το
έναυσμα για να ληφθούν συστηματικά μέτρα μείωσης των αποβλήτων διαμέσου της
πρόληψης στη δημιουργία τους. Κοινή συνισταμένη των περισσοτέρων Σχεδίων είναι
επιλογή μέτρων χαμηλού κόστους έτσι ώστε να είναι εύληπτη η εφαρμογή τους από
τους πολίτες και τις τοπικές κοινότητες δεδομένου ότι η κοινωνική αποδοχή και
κυρίως η ενεργή συμμετοχή των πολιτών ιδίως ως καταναλωτών και χρηστών των
προϊόντων αποτελεί και το κλειδί για να ευοδωθούν τα μέτρα πρόληψης.
Επισημαίνεται
μάλιστα ότι η οικονομική κρίση που δυσχεραίνει τη λειτουργία των επιχειρήσεων,
των δημοσίων υπηρεσιών και κυρίως την ζωή των
νοικοκυριών αποτελεί ίσως γόνιμη αφορμή για την θέσπιση και εφαρμογή
μέτρων πρόληψης της δημιουργία αποβλήτων επιτυγχάνοντας την αποτελεσματική
χρήση των πόρων, την μείωση των δαπανών απόκτησης και διατήρησης προϊόντων και
υπηρεσιών, την υιοθέτηση πρακτικών βιωσιμότητας των πόρων τόσο των επιχειρήσεων
όσο και των καταναλωτών. Επειδή όμως η στόχευση της πρόληψης της δημιουργίας
αποβλήτων δεν είναι κυρίως ή μόνο οικονομική αλλά πρωτίστως περιβαλλοντική η
συγκυρία συμβάλλει στην αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων έτσι ώστε να
οδηγηθούμε στην βιώσιμη κατανάλωση και να αφήσουμε πίσω το πρότυπο του
υπερκαταναλωτισμού που εκτός των άλλων παράγει και μεγάλες ποσότητες αποβλήτων.
Το υπό εκπόνηση Εθνικό Στρατηγικό
Σχέδιο Πρόληψης της δημιουργίας Αποβλήτων με βάση τις παραπάνω διαπιστώσεις
αλλά και την παρούσα εθνική συγκυρία της δραματικής οικονομικής κρίσης προτείνει ορισμένους κρίσιμους τομείς προτεραιότητας σε σχέση με τα ρεύματα αποβλήτων. Οι τομείς αυτοί είναι:
·
Τομέας Προτεραιότητας
‐ Απόβλητα τροφίμων. Ειδικός στόχος: Προώθηση της μείωσης παραγωγής αποβλήτων
τροφίμων
·
Τομέας Προτεραιότητας – Χαρτί. Ειδικός στόχος: Προώθηση της μείωσης κατανάλωσης χαρτιού
·
Τομέας Προτεραιότητας – Υλικά / απόβλητα συσκευασίας. Ειδικός στόχος: Προώθηση της μείωσης αποβλήτων συσκευασίας
·
Τομέας Προτεραιότητας – Απόβλητα Ηλεκτρικού και Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού. Ειδικός στόχος: Προώθηση της επαναχρησιμοποιήσης ΗΗΕ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου