Του Απόστολου Ι. Παπατόλια,
Δρ
Δημοσίου Δικαίου, Πρώην Νομάρχη Μαγνησίας
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
ΑΠΟ: ΤΑ ΝΕΑ,10.8.2023
Με τον Ν.1622/1986 εισήχθη στη χώρα μας ο θεσμός του «δημοκρατικού προγραμματισμού» που καθιέρωνε την ενεργό συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης στην κατάρτιση και την εφαρμογή προγραμμάτων περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης. Καθώς προωθούσε τη συστημική συνεργασία διαφορετικών διοικητικών επιπέδων, ήταν η πρώτη ουσιαστικά απόπειρα «πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» στη χώρα μας, που υποκαταστάθηκε, όμως, γρήγορα από το κοινοτικό Σύστημα Διαχείρισης των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, το οποίο απορρόφησε όλες τις «λειτουργίες διακυβέρνησης» (προγραμματισμός, υλοποίηση, παρακολούθηση, αξιολόγηση), περιθωριοποιώντας πολιτικά και επιχειρησιακά τα εργαλεία του «δημοκρατικού προγραμματισμού». Έκτοτε, παρά τις προσπάθειες για εξορθολογισμό του καθεστώτος των Δημοσίων Επενδύσεων, δεν επιδιώχθηκε ποτέ ο εκδημοκρατισμός ή η αποκέντρωση του αναπτυξιακού σχεδιασμού. Οι απλές διαχειριστικές λειτουργίες εκτόπισαν, έτσι, οριστικά αυτές του αναπτυξιακού προγραμματισμού με πρώτο «θύμα» την Αυτοδιοίκηση, καθώς τα έργα και οι δράσεις των ΟΤΑ αποφασίζονται από την Κεντρική Διοίκηση με γνώμονα την «επιλεξιμότητα» των δαπανών και τις προτεραιότητες της ενωσιακής γραφειοκρατίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι η
ΚΕΔΕ την τελευταία 15ετία προτείνει συστηματικά την επικαιροποίηση του πλαισίου
για τον «δημοκρατικό προγραμματισμό», προτάσσοντας καινοτομίες, όπως τα «Τοπικά
Κοινωνικά Συμβόλαια», που θα προκύπτουν από δομημένο αναπτυξιακό διάλογο, ο
«συμμετοχικός προϋπολογισμός», αλλά και ο θεσμός των Επιχειρησιακών
Προγραμμάτων των ΟΤΑ που προσέκρουσε στην ανεπαρκή σύνδεσή τους με τα
συγχρηματοδοτούμενα έργα και την ανυπαρξία «εταιρικής σχέσης» Υπουργείων –
Αυτοδιοίκησης. Μιας σχέσης που δεν ιδρύεται, βεβαίως, με μονομερείς νομοθετικές
πρωτοβουλίες των Υπουργείων–“silos”, αλλά με θεσμοθέτηση ισχυρών «μικτών»
οργάνων περιφερειακής ανάπτυξης αλλά και διαβαθμιδικής συνεργασίας υπό την
πολιτική εποπτεία του Κέντρου Διακυβέρνησης. Οι αναβαθμισμένες διαδικασίες
«δημοκρατικού προγραμματισμού» θα μπορούσαν να μετατρέψουν αφενός την απαίτηση
για τεκμηρίωση των αναπτυξιακών προτάσεων από γραφειοκρατική αγγαρεία για την
εξασφάλιση χρηματοδοτήσεων σε «εταιρική διάδραση» (Ε.Ε., Κράτος,
Αποκέντρωση, Αυτοδιοίκηση, πολίτες) και αφετέρου τις άκαμπτες ιεραρχίες του
συγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης σε αυθεντικές σχέσεις επικουρικότητας, που θα
υποστηρίζονται από τα μη ιεραρχικά δικτυακά σχήματα των σύγχρονων ΤΠΕ.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον
«ψηφιακής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης» θα μπορούσαν να αναδιατυπωθούν και
οι ισορροπίες στο εσωτερικό της Αυτοδιοίκησης. Σήμερα, λόγω των δεσμών
νεο-πελατειακής εξάρτησης (χάριν των χρηματοδοτήσεων) που συνδέουν τους Δήμους
με τις Περιφέρειες η σχέση των δύο βαθμίδων θυμίζει περισσότερο εκείνη μεταξύ
Κρατικής Περιφέρειας και Αυτοδιοίκησης στις προ Καλλικράτη εποχές. Το πάλαι
ποτέ εμβληματικό αίτημα για «ισχυρή και ακηδεμόνευτη Αυτοδιοίκηση»
έχει εγκαταλειφθεί από το πολιτικό προσωπικό που την υπηρετεί, συνθηκολογώντας
πλέον απενοχοποιημένα με την συγκεντρωτική διαχείριση αλλά και την κομματική
πατρωνία, στην οποία αναζητεί ολοένα και συχνότερα τη νομιμοποίησή του.
Οι δε αιρετές Περιφέρειες
έχουν εγκλωβιστεί σε τέτοιο βαθμό στη διεκπεραίωση των πολιτικών των
Υπουργείων, που δύσκολα πλέον διακρίνονται από την κεντρική κρατική
γραφειοκρατία. Οι ίδιοι μάλιστα οι Περιφερειάρχες δείχνουν να απολαμβάνουν τον
ρόλο τους ως συμπληρωματικού εξαρτήματος ενός εν τοις πράγμασι διευρυμένου
κυβερνητικού σχήματος. Στον βαθμό που εξασφαλίζουν τη μακροημέρευσή τους μέσα
από τη διεύρυνση της σφαίρας επιρροής τους, επιλέγουν αναμενόμενα τη διατήρηση
του «ομφάλιου λώρου» αντί για αβέβαια συνθήματα όπως η χειραφέτηση ή ο
εκδημοκρατισμός της Αυτοδιοίκησης.
Έτσι, αντί για τους 13 «μικρούς
Πρωθυπουργούς» που οραματίζονταν οι εμπνευστές του Καλλικράτη, στην πράξη
έχουν εγκατασταθεί 13 «άτυποι Υπουργοί» της εκάστοτε Κεντρικής
Κυβέρνησης, υπερπρόθυμοι να εκπληρώσουν διαχειριστικές λειτουργίες,
επιφυλάσσοντας, παράλληλα, στους Δήμους τον ρόλο του «πτωχού συγγενή».
Αυτός ο συσχετισμός δεν μπορεί να ανατραπεί παρά με μια γενναία μεταρρύθμιση
της Αυτοδιοίκησης, με ισχυρή κοινωνική γείωση. Η επιστροφή του «δημοκρατικού
προγραμματισμού» είναι το πρώτο και πιο ουσιαστικό βήμα προς την κατεύθυνση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου