Πότε είναι δυνατή η παύση του Δημάρχου. Με αφορμή τα γεγονότα στο Δήμο Μαραθώνος.

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Δικηγόρου

Η Απόφαση  που λέγεται ότι έλαβε το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Μαραθώνος με την οποία καλεί τον Δήμαρχο Ηλία Ψινάκη να παραιτηθεί και το αίτημα προς τον Υπουργό Εσωτερικών για να προβεί προφανώς στην παύση του Δημάρχου θέτουν επί τάπητος καίρια και ουσιώδη ζητήματα του συστήματος διακυβέρνησης των Δήμων, εν προκειμένω, αλλά και των Περιφερειών.

Ο Δήμαρχος εκλέγεται με άμεση καθολική ψηφοφορία από το εκλογικό σώμα. Ο νομοθέτης δεν ορίζει διαδικασία καθαίρεσης του Δημάρχου όταν αυτός δεν έχει την πλειοψηφία στο Δημοτικό Συμβούλιο. Αυτό είναι εύλογο με το ισχύον έως τις τελευταίες εκλογές εκλογικό σύστημα εφόσον ο Δήμαρχος διαθέτει εκ του νόμου την πλειοψηφία των 3/5 των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου. Είναι επίσης θεμιτό και με το νέο εκλογικό σύστημα του ν.4555/2018 (Κλεισθένης 1) καθόσον εκλέγεται άμεσα από το εκλογικό σώμα και μάλιστα δεν διασφαλίζεται ούτε και απαιτείται η αποδοχή του από την πλειοψηφία του Συμβουλίου.

Επίσης ο Υπουργός μπορεί να κινήσει διαδικασία παύσης του Δημάρχου μόνο για σοβαρούς λόγους δημοσίου συμφέροντος μετά από Αιτιολογημένη Εισήγηση του Συντονιστή του Επόπτη των ΟΤΑ (ή Συντονιστή της Αποκέντρωμένης Διοίκησης) και σύμφωνη γνώμη του Ειδικού Πειθαρχικού Συμβουλίου.

Το Δημοτικό Συμβούλιο μπορεί ασφαλώς να εκφράσει κατά πλειοψηφία ή ομόφωνα την αντίθεσή του προς τον Δήμαρχο προφανώς προβάλλοντας σοβαρούς λόγους αλλά εάν αυτός δεν παραιτηθεί δεν μπορεί να του το επιβάλει.  Μόνο με την τεκμηρίωση σοβαρών λόγων δημοσίου συμφέροντος από τον Επόπτη των ΟΤΑ και το ειδικό Πειθαρχικό Συμβούλιο -αποτελούμενο, σύμφωνα με το άρθρο 237 του ν.3852/2010 όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 130 του ν.4555/2018 : α) από έναν πρόεδρο Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, ως πρόεδρο, με τον αναπληρωτή του, β) δύο εφέτες, που έχουν τριετή τουλάχιστον υπηρεσία στο βαθμό αυτόν και υπηρετούν στο Διοικητικό Εφετείο Αθηνών, με τους αναπληρωτές τους, γ) δύο εφέτες, που έχουν τριετή τουλάχιστον υπηρεσία στο βαθμό αυτόν και υπηρετούν στο Εφετείο Αθηνών, με τους αναπληρωτές τους, δ) έναν προϊστάμενο Γενικής Διεύθυνσης του Υπουργείου Εσωτερικών, με τον αναπληρωτή του και ε) τον πρόεδρο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας- ο Υπουργός Εσωτερικών αποφασίζει την παύση του Δημάρχου. Ο παυθείς μπορεί να ασκήσει προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας εντός προθεσμίας δεκαπέντε (15) ημερών.   Εάν συνεπώς ο Δήμαρχος δεν θέλει να παραιτηθεί και δεν προκύπτουν σοβαροί λόγοι δημοσίου συμφέροντος για να παυθεί από τον Υπουργό Εσωτερικών δεν μπορεί κανείς να τον παύσει (σχετικά πρόσφατη παύση εκείνη του Δημάρχου Ιθάκης το 2013).

Στην πράξη ασφαλώς η δυσαρμονία Δημάρχου και πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου σε κάθε περίπτωση τόσο με το προηγούμενο  τρόπο εκλογής και το καθεστώς της εκ του νόμου πλειοψηφίας όσο και στο μέλλον με την απλή αναλογική και την πιθανή διαπαραταξιακή πλειοψηφία οδηγεί αναπόφευκτα στη  δυσλειτουργία έως και την ουσιαστική παράλυση του Δήμου. Σε αυτές τις περιπτώσεις κάθε πλευρά πρέπει να σταθμίσει το δημοτικό συμφέρον. Η έλλειψη άλλης διαδικασίας για την επίλυση της σύγκρουσης δεν επιτρέπεται να οδηγεί τα δύο μέρη σε ακραίες και εγωϊστικές καταστάσεις διότι ούτε το Συμβούλιο μπορεί να λειτουργήσει χωρίς την ύπαρξη και τη συνεργασία του Δημάρχου ούτε ο Δήμαρχος μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του και να διοικήσει χωρίς την συνδρομή της πλειοψηφίας του Δημοτικού Συμβουλίου. Μόνο ανόητοι και άσχετοι πιστεύουν ότι μπορούν να επιβιώσουν και εάν επιβιώσουν  στις θέσεις τους τελικά θα την πληρώσει η τοπική κοινωνία και το δημόσιο δημοτικό συμφέρον.

Γεννάται το ερώτημα: Πρέπει να υπάρξει ρύθμιση για την επίλυση της σύγκρουσης; Άσφαλώς πρέπει να υπάρξει νομοθετική ρύθμιση. Κατά την γνώμη μου, τόσο ο Δήμαρχος όσο και το Δημοτικό Συμβούλιο εκλέγονται άμεσα από το εκλογικό σώμα. Εφόσον εξαντληθούν προσπάθειες γεφύρωσης των διαφορών, ακόμη και με την συνδρομή του Επόπτη των ΟΤΑ (ή του Συντονιστή της Αποκεντρωμένης έως ότου οριστεί ο Επόπτης) ή σε δεύτερο βαθμό και του Υπουργού Εσωτερικών, μόνο η επάνοδος στην κρίση του εκλογικού σώματος μπορεί να επιλύσει την κρίση. Όχι καταρχήν με νέες εκλογές αλλά με τη διενέργεια ενός Δημοψηφίσματος ειδικού τύπου (πέραν των τύπων που καταστρώνει ο ν.4555/2018 και με Απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών) έτσι ώστε το εκλογικό σώμα θα αποφανθεί κυρίαρχα για την σύγκρουση των δύο άμεσα αιρετών οργάνων του Δήμου. Εάν χάσει ο Δήμαρχος ουσιαστικά παύεται και το Δημοτικό Συμβούλιο εκλέγει νέο. Εάν χάσει το Δημοτικό Συμβούλιο είναι υποχρεωμένο να συμμορφωθεί στην ετυμηγορία του εκλογικού σώματος ή  όσοι επιθυμούν να παραιτηθούν με αντικατάστασή τους  από τους επιλαχόντες.

Συνεπώς η Απόφαση ενός Δημοτικού Συμβουλίου που καλεί τον Δήμαρχο να παραιτηθεί μόνο πολιτική πίεση μπορεί να ασκήσει σε βάρος του Δημάρχου προκειμένου οικειοθελώς να παραιτηθεί. Ασφαλώς εάν τεκμηριωθεί σοβαρός λόγος δημοσίου συμφέροντος είναι δυνατόν να διατυπωθεί αίτημα παύσης προς τον Επόπτη των ΟΤΑ και εν συνεχεία στον Υπουργό Εσωτερικών. Όμως κυριαρχικά θα κριθεί από το Επταμελές πλέον Ειδικό Πειθαρχικό Συμβούλιο του άρθρου 237 του ν.3852/2010 εφόσον μόνο με την σύμφωνη γνώμη του μπορεί να προβεί ο Υπουργός στην παύση.