Η αφαίρεση των Υπηρεσιών Δόμησης από τους Δήμους αντίκειται στο Σύνταγμα.

 Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Η διαφαινόμενη πρόθεση της Κυβέρνησης να αφαιρέσει τις Υπηρεσίες Δόμησης από τους Δήμους και να τις συγκεντρώσει σε κεντρικό επίπεδο ή έστω στις Περιφέρειες είναι μία ακόμη επιλογή ακραίου συγκεντρωτισμού που έρχεται σε αντίθεση με το συνταγματικό πλαίσιο της αποκέντρωσης, και κυρίως με την συνταγματική προστασία της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Πριν από την προσέγγιση του ζητήματος υπό το πρίσμα των συνταγματικών διατάξεως αξίζει να αναφερθούμε στο πραγματικό πολιτικό διακύβευμα.

Οι Υπηρεσίες Δόμησης, οι γνωστές και ενίοτε «αμαρτωλές» Πολεοδομίες, έως το 2010 ανήκαν στην αρμοδιότητα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης, «προίκα» από την πάλαι ποτέ κρατική νομαρχία. Η συγκρότηση των Δήμων του Προγράμματος Καλλικράτης, Δήμων εκτεταμένων σε έκταση και πληθυσμό αναπόφευκτα οδήγησε στην εύλογη επιλογή της μεταφοράς  των Υπηρεσιών Δόμησης στους Δήμους. Εξάλλου αυτό υπήρξε διαχρονικό αίτημα της πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης και ήδη πολλοί Δήμοι, πρωτεύουσες Νομών και όχι μόνο, είχε αναλάβει την άσκηση αυτής της αρμοδιότητας.

Οι αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Δόμησης εκτείνονται σε δύο βασικές κατηγορίες. Πρώτον η εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας ως προς την έκδοση των αδειών δόμησης και τον έλεγχο της εφαρμογής  καθώς και τον εντοπισμό τυχόντων αυθαιρέτων κατασκευών. Δεύτερο η εφαρμογή του πολεοδομική σχεδιασμού είτε στο αρχικό στάδιο είτε στο στάδιο των τροποποιήσεων. Η πολεοδομία στην πράξη είναι άρρηκτο στοιχεία της οργάνωσης της πόλης και των οικισμών. Από αυτή εξαρτάται η εύρυθμη λειτουργία των πόλεων. Υπό αυτή την έννοια αποτελεί τοπική υπόθεση και ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Δήμων.

Η μεταφορά της αρμοδιότητας των Υπηρεσιών Δόμησης στους Δήμους συνάδει με τον χαρακτήρα της ως τοπικής υπόθεσης. Το κράτος δια των νομοθετικών οργάνων θέτει τους κανόνες της πολεοδομικής νομοθεσίας. Η εφαρμογή αυτών ενιαίων έτσι και αλλιώς πολεοδομικών κανόνων σε επίπεδο πόλης και οικισμού αποκτά τον χαρακτήρα τοπικής υπόθεσης και συνεπώς ορθώς σύμφωνα με το άρθρο 102, παρ. 1 Συντ, ανήκει στην αρμοδιότητα  των Δήμων. Αυτή η αρμοδιότητα δεν μπορεί πλέον να αφαιρεθεί από τους Δήμους διότι αυτό αντίκειται ευθέως στο Σύνταγμα.

Ούτε στις Περιφέρειες επιτρέπεται να μεταφερθούν οι αρμοδιότητες των Υπηρεσιών Δόμησης καθώς δεν είναι τοπικές υποθέσεις περιφερειακού επιπέδου, όπως εν προκειμένω είναι ο χωροταξικός σχεδιασμός που ορθώς ανήκει στις Περιφέρειες.

Από την πρώτη στιγμή της μεταφοράς της αρμοδιότητας, οι εργαζόμενοι των Υπηρεσιών αυτών  αντιδρούσαν για λόγους υπηρεσιακής κατάστασης, δεν ήθελαν να είναι δημοτικοί υπάλληλοι, καθώς υπό το καθεστώς των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων ήταν δημόσιοι υπάλληλοι. Αυτός δεν είναι όμως λόγος για να μην υλοποιηθεί μια συνταγματικά επιβεβλημένη μεταρρύθμιση.

Τα τελευταία χρόνια  εγέρθηκαν και αιτιάσεις περί μη σύννομής παρέμβασης των αιρετών στην λειτουργία των Υπηρεσιών Δόμησης. Τέτοιες παρεμβάσεις ίσως υπήρξαν και δεν είναι πάντοτε θεμιτές, όμως ούτε και αυτός είναι λόγος αφαίρεσης της αρμοδιότητας από τους Δήμους.

Οι Υπηρεσίες Δόμησης ως υπηρεσίες ελέγχου και κυρίως τήρησης της πολεοδομικής νομοθεσίας, πρέπει να έχουν επαρκές προσωπικό, να λειτουργούν με κανόνες διαφάνειας και υπηρεσιακού επαγγελματισμού, με διαφάνεια και κυρίως να μην υπάρχει χώρος για παράνομες συναλλαγές όπως κατά καιρούς έρχονται στο φως. Συνεπώς και από την πλευρά των Δημοτικών Αρχών πρέπει να υπάρχει σεβασμός στην υπηρεσιακή διαδικασία, μη παρέμβαση για παρεκκλίσεις από την νομιμότητα και σεβασμός στην αντικειμενικότητα. Παράλληλα όμως οφείλουν να παρακολουθούν και να ελέγχουν, στο πεδίο των αδειοδοτήσεων και των ελέγχων, την τήρηση της νομιμότητας και την εξάλειψη φαινομένων διαφθοράς.

Εν κατακλείδι, οι Υπηρεσίες Δόμησης δεν μπορούν να αφαιρεθούν από τους Δήμους χωρίς παραβίαση του Συντάγματος. Η αποτελεσματική όμως λειτουργίας του προϋποθέτει: Επαρκή στελέχωση με μόνιμο προσωπικό, απλοποίηση και τυποποίηση της αδειοδοτικής πολεοδομικής νομοθεσίας, ψηφιοποίηση των υπηρεσιών.

Σε κάθε περίπτωση η επιμονή της Κυβέρνησης στην αφαίρεση των Υπηρεσιών Δόμησης από τους Δήμους θα είναι ένα ακόμη πλήγμα στην τοπική αυτοδιοίκηση που θα την φέρει πολλές δεκαετίες πίσω.