Αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης των Δήμων

Του Λάμπρου Μίχου

εκλεγέντος Δημάρχου Αγίας Βαρβάρας Αττικής

Κατά γενική ομολογία η ανυπαρξία σταθερής και συνδεδεμένης με τον Δήμαρχο πλειοψηφίας στο Δημοτικό Συμβούλιο θα δυσχεράνει την λειτουργία του συστήματος διακυβέρνησης και συνεπώς την έγκαιρη λήψη αποφάσεων με δυσμενείς συνέπειες στην αποτελεσματικότητα των Δήμων και στην προστασία του Δημοσίου Συμφέροντος.

Ανεξάρτητα από την αλλαγή του εκλογικού συστήματος είναι πάντως αναγκαίες άμεσα οι μεταρρυθμίσεις στο σύστημα διακυβέρνησης με σκοπό την ενίσχυση της εκτελεστικής λειτουργίας για την διοίκηση των τρεχουσών τοπικών υποθέσεων και τον εξορθολογισμό των αρμοδιοτήτων του Δημοτικού Συμβουλίου το οποίο ο νομοθέτης σήμερα το εκλαμβάνει ως «Διοικητικό Συμβούλιο» και όχι ως βουλευόμενο αντιπροσωπευτικό σώμα το οποίο ασκεί έλεγχο στην εκτελεστική λειτουργία του Δήμου, ασκεί ρυθμιστικές κανονιστικές αρμοδιότητες και έχει το τεκμήριο αρμοδιότητας μόνο για θέματα προγραμματισμού.

Ειδικότερα προτείνεται το Δημοτικό Συμβούλιο να ασκεί τις ακόλουθες λειτουργίες:

1.    Έχει το τεκμήριο αρμοδιότητας για όλα τα θέματα σχεδιασμού και προγραμματισμού (ψηφίζει προϋπολογισμό, τεχνικό πρόγραμμα και κάθε μορφής προγραμματική απόφαση του Δήμου)

2.    Αποφαίνεται για όλα τα θέματα στα οποία ο Δήμος έχει γνωμοδοτική αρμοδιότητα είτε εκ του νόμου είτε με πρωτοβουλία του Δήμου είτε όταν ζητείται η γνώμη του Δήμου από άλλα επίπεδα διακυβέρνησης (Υπουργείς, Περιφέρειες κ.ο.κ.)

3.    Ασκεί πολιτικό έλεγχο στον Δήμαρχο και στην Εκτελεστική Επιτροπή διαμέσου της συζήτησης ερωτήσεων, επερωτήσεων και αναφορών καθώς επίσης και όταν προβλέπεται η υποβολή και συζήτηση εκθέσεων πεπραγμένων

4.    Ασκεί όλες τις κανονιστικές, ρυθμιστικές αρμοδιότητες που έχει σήμερα ο Δήμος και οι οποίες πρέπει να αυξηθούν.

5.    Ασκεί όσες άλλες αρμοδιότητες ορίζει ρητά ο νόμος.

Η Εκτελεστική Επιτροπή, δηλαδή ο Δήμαρχος και οι Αντιδήμαρχοι ως συλλογικό εκτελεστικό σώμα δημοτικής διακυβέρνησης ασκούν όλες τις άλλες αρμοδιότητες εφόσον ο νόμος δεν τις αναθέτει είτε στο Δημοτικό Συμβούλιο, είτε αποκλειστικά στον Δήμαρχο είτε στην οικονομική επιτροπή  και Επιτροπή Ποιότητας Ζωής.

Όσο ισχύει το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής και δεν υφίσταται πλειοψηφία του Δημάρχου ο Δήμαρχος επιδιώκει με διαβούλευση με τις παρατάξεις την συγκρότηση πλειοψηφίας η οποία επιβεβαιώνεται με την παρουσίαση και έγκριση του (πολιτικού) προγράμματος δράσης της Δημοτικής Αρχής από το Δημοτικό Συμβούλιο. Η διαπαραταξιακή προγραμματική πλειοψηφία αποτυπώνεται στην σύνθεση της Εκτελεστικής Επιτροπής. Συνεπώς η Εκτελεστική Επιτροπή είναι ο όργανο που εκπροσωπεί την πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου (κατά ανάλογο τρόπο με την σχέση Κυβέρνησης-Κοινοβουλίου)

Ειδικότερα:

Πρέπει να καταστρωθεί από τον νομοθέτη η διαδικασία συγκρότησης της Εκτελεστικής Επιτροπής με ευθύνη αποκλειστικά του Δημάρχου.

Να προβλεφθεί η δυνατότητα με ασφαλιστικές δικλείδες για την λειτουργία της Εκτελεστικής Επιτροπής και όταν ο Δήμαρχος δεν έχει κατορθώσει να πετύχει πλειοψηφία με συνεργασία παρατάξεων ή η τυχούσα πλειοψηφία έχει καταρρεύσει

Η Εκτελεστική Επιτροπή αποφασίζει για όλα τα θέματα τρέχουσας διοίκησης του Δήμου, δηλαδή έχει το τεκμήριο γενικής αποφασιστικής αρμοδιότητας για όλα τα ζητήματα για τα οποία δεν έχουν άλλα όργανα αρμοδιότητα.

Η Οικονομική Επιτροπή λειτουργεί κυρίως ως Ειδική Επιτροπή του Συμβουλίου, συνεπώς έχει ανάλογη με αυτό σύνθεση και ασκεί  αρμοδιότητες οικονομικού ελέγχου ή αποφασίζει για συγκεκριμένα ζητήματα οικονομικής διοίκησης του Δήμου.

Ανάλογη είναι και η λειτουργία της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής.

Συνεπώς για όλες τις κρίσιμες τρέχουσας διαχείρισης αποφάσεις αποφασίζει κυρίως η Εκτελεστική Επιτροπή.

Ασφαλιστική δικλείδα δημοκρατικής νομιμοποίησης των προτεινομένων είναι η υπαγωγή της Εκτελεστικής Επιτροπής στον δημοκρατικό πολιτικό έλεγχο του Συμβουλίου με την υποχρεώσή της να δίνει εξηγήσεις, να ενημερώνει να λογοδοτεί στο Συμβούλιο. Συνεπώς το κεντρικό πλέον εκτελεστικό όργανο του Δήμου θα έχει διττή νομιμοποίηση από τα δύο άμεσα αιρετά όργανα, τον Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο.

Με το προτεινόμενο σύστημα εξορθολογίζεται το σύστημα διακυβέρνησης με στοιχεία λογοδοσίας και δημοκρατικού ελέγχου, κατοχυρώνεται η ευελιξία και η ταχύτητα των αποφάσεων αφού το κέντρο βάρος για τα τρέχοντα πέφτει στο Δήμαρχο και στην Εκτελεστική Επιτροπή και το Συμβούλιο αναβαθμίζεται σε σοβαρό και αποτελεσματικό βουλευόμενο όργανο που προγραμματίζει, ελέγχει και ρυθμίζει χωρίς να εμπλέκεται σε θέματα τρέχουσας διοίκησης.