Η «Στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των ΟΤΑ» στο Σχέδιο Νόμου του ΥΠΕΣ

Του Δημήτρη Ι. Κατσούλη

Το Σχέδιο Νόμου «Στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ρύθμιση ζητημάτων αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις» που είναι ήδη προς συζήτηση και ψήφιση στην Βουλή  φέρει τον πιο πάνω μεγαλειώδη τίτλο.

Η «στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης», των Δήμων και των Περιφερειών δηλαδή  συνοψίζεται :

Ø  Στην ανασύνθεση Επιτροπής του άρθρου 266^Α του ν.3852/2010 που είχε εισαχθεί με το άρθρο 177 του Ν.4555/2018 (Κλεισθένης) με τον τίτλο – τότε- Επιτροπή Χωρικού και Αναπτυξιακού Σχεδιασμού  Τοπικού και Περιφερειακού Επιπέδου ενώ τώρα μετονομάζεται σε «Επιτροπή Αναπτυξιακού Σχεδιασμού Τοπικού και Περιφερειακού Επιπέδου.

Ø  Στη σύσταση Τεχνικής Βοήθειας σε όλα τα Προγράμματα του Υπουργείου Εσωτερικών που χρηματοδοτούν την Αυτοδιοίκηση καθώς και στους ΟΤΑ η οποία διατίθεται για τη διαχείριση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων διαμέσου των Αναπτυξιακών Οργανισμών ή εξωτερικών συνεργατών.

Ø  Συγκροτούνται νέες Αναπτυξιακές Ανώνυμες Εταιρείες με τον τίτλο « Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης» στους οποίους μετέχουν Δήμοι, Περιφέρειες και Περιφερειακές Ενώσεις Δήμων  και ουσιαστικά υποκαθιστούν τις υφιστάμενες Αναπτυξιακές Εταιρείες της Αυτοδιοίκησης. Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί υπάγονται στο καθεστώς του ν.4548/2018 (νέο δίκαιο Ανωνύμων Εταιριών) και προορίζονται να αναλάβουν την διαχείριση και εφαρμογή των αναπτυξιακών χρηματοδοτικών προγραμμάτων καθώς και την υποστήριξη των ΟΤΑ ως προς την διαχείριση των έργων, την παροχή τεχνικών υπηρεσιών ή ακόμη και την λειτουργία της Υπηρεσίας Δόμησης.

Ø  Ανατίθεται η τεχνική διοικητική και επιχειρησιακή υποστήριξη των Δήμων που δεν έχουν τεχνική διαχειριστική επάρκεια ή έχουν ελλείψεις στην Τεχνική τους Υπηρεσία, στους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς, την ΕΕΤΑΑ ή σε άλλους φορείς με προγραμματικές συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ τους.

Ø  Οι υπηρεσίες Δόμησης (Πολεοδομία) ανατίθεται στους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς, στην ΕΕΤΑΑ ή σε Δίκτυα Δήμων ενώ το ίδιο μπορεί να γίνεται και για τις Τεχνικές Υπηρεσίες.

Ø  Οι προσλήψεις του μονίμου προσωπικού για την κάλυψη των αναγκών που προκύπτουν από τις παραπάνω υπηρεσίες για τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς θα γίνονται διαμέσου του ΑΣΕΠ ενώ του προσωπικού ιδιωτικού δικαίου Ορισμένου Χρόνου θα γίνεται με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού (με έλεγχο από το ΑΣΕΠ).

Οι άλλες διατάξεις δεν σχετίζονται με την αναπτυξιακή λειτουργία των Δήμων και των Περιφερειών. Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι οι διατάξεις που καταστρώνει το σχέδιο νόμου δεν αφορούν κατά ουσία την «Στρατηγική αναπτυξιακή προοπτική των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης»

Εάν αντιπαρέλθουμε την συνήθη πλέον αναντιστοιχία βαρύγδουπων διακηρύξεων ή ψευδεπίγραφων διαπιστώσεων που χαρακτηρίζουν τις Αιτιολογικές Εκθέσεις το Σχέδιο Νόμου δεν επιφέρει καμία ουσιαστική τομή ούτε στο πεδίο που φιλοξενεί στον τίτλο του.

Το σύστημα των σχετικών με τους «αναπτυξιακούς θεσμούς» διατάξεων διατρέχεται από δύο βασικές επιλογές:

Ø  Την διάχυτη αντίληψη ότι ο αναπτυξιακός σχεδιασμός και η αναπτυξιακές πολιτικές της Αυτοδιοίκησης είναι πρωτίστως, αν όχι αποκλειστικά αρμοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών το οποίο αντιλαμβάνεται τον ρόλο του ως στρατηγικά πατερναλιστικό προς τους ΟΤΑ

Ø  Τον περιορισμό των Δήμων αλλά και των Περιφερειών στο ρόλο των διεκδικητών μέρους των αναπτυξιακών πόρων χωρίς απαραιτήτως να έχει εκπονηθεί  δημοτικό ή περιφερειακό αναπτυξιακό πρόγραμμα ενώ η διαχείριση ακόμη και για τις Περιφέρειες φαίνεται να διαπερνά μέσα από τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς. Εν πολλοίς παραβιάζεται η αρχή της οικονομικής και διοικητικής αυτοτέλειας διότι οι Ανώνυμες αυτές Εταιρίες ενώ συγκροτούνται από τους ΟΤΑ εν συνεχεία απολαμβάνοντας εγγυήσεις διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας μπορούν να αυτονομούνται.

Αντίθετα ούτε λόγος για τον δημοκρατικό συμμετοχικό προγραμματισμό στον οποίο τον πρώτο ρόλο πρέπει να έχουν τα αιρετά συλλογικά όργανα των Περιφερειών και των Δήμων ενώ οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί να περιορίζονται αποκλειστικά στην υποστήριξη της εφαρμογής του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου προγραμματισμού.

Σε κάθε περίπτωση το Σχέδιο Νόμου εάν δεν υπηρετεί ψευδεπίγραφα το «Στρατηγικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου», στο δρόμο που άνοιξε ο νόμος για το λεγόμενο «Επιτελικό Κράτος» είναι απολύτως αποσπασματικό και ατελές.

Η Επιτροπή Αναπτυξιακού Σχεδιασμού Τοπικού και Περιφερειακού Επιπέδου θα είχε αποστολή και ρόλο έστω ως ένα επιτελικό όργανο εκπόνησης των κατευθύνσεων του εθνικού αναπτυξιακού σχεδιασμού, εάν ήταν συγκροτημένη σε πλήρη ανάπτυξη με το σύστημα του δημοκρατικού αναπτυξιακού προγραμματισμού πραγματώνοντας τις αρχές της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης. Σε αυτή την περίπτωση πάντως δεν θα ήταν όργανο παρά τον Υπουργό Εσωτερικών διότι δεν είναι ο καθ ύλην αρμόδιος για την αναπτυξιακή πολιτική της χώρας.

Εν προκειμένω, λαμβάνοντας υπόψη και όσα έχουν διαδραματιστεί στον σύντομο βίο της Κυβέρνησης και ειδικότερα της ηγεσίας του Υπουργείου Εσωτερικών κάτω από τον βαρύγδουπο τίτλο κρύβεται η συγκρότηση μηχανισμού κεντρικής διαχείρισης των χρηματοδοτικών εργαλείων που διαθέτει το Υπουργείο Εσωτερικών για να κατανέμει στην Αυτοδιοίκηση μέσα από ένα σύστημα μη προγραμματισμού αλλά αντιθέτως ευρείας πελατειακής συναλλαγής. Κλασική πρακτική που ασφαλώς υπηρέτησε και η προηγούμενη Κυβέρνηση αλλά φαίνεται να μην ανησυχεί και την ίδια την Αυτοδιοίκηση. Με τον ν. 4555/2018, ίσως χωρίς να έχει κατανοηθεί απόλυτα, ο αναπτυξιακός προγραμματισμός του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου είχε συνδυαστεί – τουλάχιστον ως τίτλος- με τον χωροταξικό σχεδιασμό. Αυτή η επιλογή παρέπεμπε σε μία ίσως ευρύτερη και ορθότερη διάσταση του αναπτυξιακού σχεδιασμού σε σχέση και με τον χωροταξικό  σχέδιο των Περιφερειών ή τα τοπικά χωρικά σχέδια. Ασφαλώς σε επίπεδο νομοθετικής κατάστρωσης διότι στην πολιτική πράξη τίποτε από όλα αυτά δεν εφαρμόζεται.

Εάν πράγματι η Κυβέρνηση είχε σκοπό να συγκροτήσει όργανο επιτελικής λειτουργίας θα είχε προνοήσει για την προηγούμενη συγκρότηση του Συμβουλίου της Αυτοδιοίκησης ως Γνωμοδοτικού Επιτελικού Σώματος της Αυτοδιοίκησης με την συμμετοχή των Διοικητικών Συμβουλίων της Ένωσης Περιφερειών και της Κεντρικής Ένωσης Δήμων . Αυτό το σώμα είναι αρμόδιο για να χαράξει τις κατευθύνσεις της αναπτυξιακής στρατηγικής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ως κορυφή ενός συστήματος αυτοδιοικητικής διαβούλευσης και συνέργειας των δύο επιπέδων τοπικής αυτοδιοίκησης χωρίς χειραγώγηση από το κεντρικό και ασυγχώρητα συγκεντρωτικό κράτος. Ας το τολμήσει λοιπόν!!!

Εν κατακλείδι το Σχέδιο Νόμου με τον βαρύγδουπο και ψευδεπίγραφο τίτλο «Στρατηγικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου» αποκαλύπτει την αντίληψη του συγκεντρωτισμού και της χειραγώγησης της Αυτοδιοίκησης που είναι ίδιον του Ελληνικού Κράτους την ίδια στιγμή που ο μοναδικός δρόμος που μπορεί να μας οδηγήσει στην ανασυγκρότηση είναι ο δρόμος της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης όχι όμως ως σύνθημα αλλά ως σχέδιο πραγματικής μεταρρύθμισης.

Σε αυτό το σχέδιο πραγματικής μεταρρύθμισης πρέπει να επικεντρώσουν τη πολιτική τους οι Περιφέρειες και οι Δήμοι και κυρίως να διεκδικήσουν ρόλο και μερίδιο αντάξιο της προοπτικής της πολυεπίπεδης δημοκρατικής διακυβέρνησης και του ευρωπαϊκού αυτοδιοικητικού κεκτημένου στον Στρατηγικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό του περιφερειακού και τοπικού επιπέδου, ρόλο που τους  αρνείται επίμονα το Σχέδιο Νόμου.