ΠΩΣ ΘΑ ΕΠΙΤΕΥΧΕΙ Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ Η ΤΟΠΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Δημήτρης Παπαστεργίου.

Δήμαρχος Τρικκαίων

Τοποθέτηση στο συνέδριο της ΚΕΔΕ στο Ηράκλειο (25-2-2015)

Η τοπική αυτοδιοίκηση σήμερα ζει πρωτόγνωρες καταστάσεις. Τουλάχιστον αυτό ομολογούν όσοι αιρετοί αλλά και στελέχη της έχουνε ζήσει εποχές προ και μετά Καλλικράτη.

Από μία εποχή απόλυτης ελευθερίας (που πιθανώς μας οδήγησε και σε κάποια κρούσματα ασυδοσίας), φτάσαμε στο άλλο άκρο, σε μία εποχή σκληρής και τυφλής γραφειοκρατίας που σκοτώνει ακόμη και τα τελευταία κύτταρα δημιουργικότητας και αποτελεσματικότητας των Δήμων μας.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, οι Δήμοι καλούνται -ως ο πιο κοντινός φορέας εξουσίας-να προωθήσει δράσεις ανάπτυξης, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας, δράσεις που η κοινωνία περιμένει και έχει ανάγκη μέσω της νέας προγραμματικής περιόδου.

Και εδώ δημιουργείται το εξής οξύμωρο, γεγονός που εκφράστηκε με τον πιο κραυγαλέο τρόπο και κατά την πρώτη συνεδρίαση της επιτροπής που είναι αρμόδια σε θέματα ανάπτυξης στην ΚΕΔΕ...

Πώς θα μπορέσουν οι Δήμοι να μιλήσουν και να ενισχύσουν την ανάπτυξη, όταν το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο μας θεωρεί... υπανάπτυκτους.

Πώς θα προωθήσουμε την επιχειρηματικότητα όταν εκατοντάδες αποφάσεις των Δημοτικών μας συμβουλίων έχουν μπλέξει στον ιστό της γραφειοκρατίας, όταν δηλαδή εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να δείξουμε αντανακλαστικά τέτοια που ζητάει η αγορά, ακόμη και για απλά ζητήματα.

Και όμως η πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση μπορεί να δικαιώσει το ρόλο της, αυτόν που από τις καταβολές της έχει αποκτήσει ως "του πιο κοντινού στον πολίτη και πιο αποτελεσματικού επιπέδου εξουσίας", αρκεί να θέσουμε εκ νέου κάποιες προϋποθέσεις.

Αρκεί να κερδίσουμε και πάλι, Δήμοι και Δήμαρχοι της αξιοπρέπειά μας, αυτή που οι συμπληγάδες της πολυνομίας στην ουσία μας αφαίρεσαν βάζοντάς μας "κηδεμόνες" ακόμη και για αστείες και ανάξιες λόγου αποφάσεις όπως οι μετακινήσεις μας εκτός έδρας.

Όντας λοιπόν... "εντός έδρας", όλα αυτά τα χρόνια είδαμε πώς η ανάπτυξη προωθήθηκε στους Δήμους μας... Πώς δηλαδή τα ευρωπαϊκά προγράμματα που σχεδιάστηκαν χωρίς τους Δήμους και τους συλλογικούς τους φορείς, απέτυχαν σε πολύ μεγάλο βαθμό να φέρουν τα πολυπόθητα αποτελέσματα.

Λέμε λοιπόν το αυτονόητο.

Πρώτη και βασική παράμετρος είναι η συμμετοχή των Δήμων στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας με σεβασμό στις τοπικές ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά των περιοχών αφού άλλες είναι οι ανάγκες των νησιωτικών Δήμων και άλλες οι ανάγκες πχ. του Δήμου Αθηναίων. Το φορτίο αυτό μπορούμε και πρέπει να το σηκώσουμε. Άλλωστε στα δύσκολα είμαστε πάντα εκεί, είμαστε πάντα μπροστά.

Δεύτερη προϋπόθεση είναι οι καθαρές λύσεις σε επίπεδο αρμοδιοτήτων.  Σεβόμαστε τον Β' βαθμό όπως όμως πρέπει να μας σέβεται και αυτός. Στα πλαίσια λοιπόν ενός αλληλοσεβασμού, δεν υπάρχει κανένας λόγος χρήματα, δράσεις και προγράμματα που προορίζονται για εμάς, να μας έρχονται μέσω τρίτων. Είναι επιτακτική η θεσμική αναβάθμιση και ουσιαστική συμμετοχή μας στην επόμενη μέρα που φαίνεται πως ξημερώνει στην αυτοδιοίκηση. Είναι επιτακτική μία ξεκάθαρη διαβαθμικότητα στις αρμοδιότητες προκειμένου να αποφευχθούν προβλήματα επικοινωνίας και επικάλυψης.

Η τοπική αυτοδιοίκηση Α βαθμού είναι πάντα ανοιχτή σε προτάσεις και συνεργασίες, δεν ξεχνά όμως τον συγκρουσιακό της χαρακτήρα όπου και όταν πρέπει.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν στην ουσία τα πολιτικά συμπεράσματα της πρώτης μας συνεδρίασης στην Αθήνα στις 19/02/2015, όπου ο κύριος προβληματισμός που τέθηκε ήταν το πώς θα σχεδιάσουμε για το μέλλον όταν το όλο οικοδόμημα της αυτοδιοίκησης στηρίζεται σε σαθρά θεμέλια τα οποία πρέπει άμεσα να ενισχύσουμε.

Και αφού το κάνουμε, ας πάμε τώρα ένα βήμα παρακάτω...

Γιατί μπορεί τα όποια θεσμικά προβλήματα να υπάρχουν, υποχρέωσή μας όμως είναι να προχωρήσουμε, να αποδείξουμε πως οι Δήμοι μας ακόμη και σε ένα τέτοιο "στραβό" κλίμα μπορούν να παράξουν έργο και να σχεδιάσουν τις πόλεις και τους δήμους του αύριο βασιζόμενοι στην εμπειρία τους αλλά και στην καινοτομία.

Το δικό μας τρίπτυχο που καταθέτω προς συζήτηση είναι...

1. Καινοτομία για την επιβίωση, καινοτομία για την ανάπτυξη.

2. Ανάπτυξη μέσω εύκολης πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης.

3. Στήριξη της επιχειρηματικότητας και ειδικά αυτής των νέων.

1. Καινοτομία

Πως λοιπόν δομούμε τις πόλεις μας έτσι ώστε να είναι πιο ασφαλείς, πιο λειτουργικές, πιο αυτάρκεις και πιο ανθεκτικές σε φυσικές καταστροφές, κοινωνικές ανάγκες κα.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη (United Nations Habitat) βιώνουμε «τη μετάπτωση» από τον «αιώνα των εθνών» στον «αιώνα των πόλεων». Διεθνώς αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο η συνεισφορά των πόλεων στο παγκόσμιο ΑΕΠ (άνω του 65%), καθώς το 50% και πλέον του παγκόσμιου πληθυσμού συγκεντρώνεται στις πόλεις, αλλά και των σημαντικών προκλήσεων που ο νέος αιώνας έχει φέρει σε αυτές:

• Μειωμένοι προϋπολογισμοί για τους Δήμους

• Διαχείριση αστικών και περιαστικών πόρων

• Ρίποι και απορρίμματα

• Ενέργεια

• Κλιματική αλλαγή και έντονα καιρικά φαινόμενα

• Συνοχή και γήρανση

• Ποιότητα ζωής και οικονομία

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την ΕΕ συνίσταται στη μετατροπή των ευρωπαϊκών πόλεων σε έξυπνους και βιώσιμους τόπους διαβίωσης. Για τον λόγο αυτόν, με την ανακοίνωση «Έξυπνες πόλεις και κοινότητες – ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας», η Επιτροπή αναλαμβάνει πρωτοβουλία μέσω του προγράμματος "Ορίζοντες 2020" για μία ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας με στόχο την κοινή αξιοποίηση πόρων, τόσο για την ανάπτυξη όσο και για την ολοκλήρωση των τομέων της ενέργειας, των μεταφορών και των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) στις πόλεις.

Οι έξυπνες πόλεις και κοινότητες δεν θεωρώ πως είναι καθρεφτάκια για τους ιθαγενείς...

Στα διογκούμενα προβλήματα των περιοχών μας, οι σύγχρονοι Δήμοι πρέπει να απαντήσουν με καινοτόμες λύσεις που ξεπερνούν τα στενά όρια των τεχνολογιών πληροφορικής. Πιο συγκεκριμένα, έχει υιοθετηθεί διεθνώς ο όρος της έξυπνης πόλης, που μεταφράζεται σε «Καινοτόμες λύσεις εντός των πόλεων που καλούνται να αποκριθούν στις προκλήσεις και τις ανάγκες των πόλεων».

Υπό αυτό το πρίσμα, προτείνεται ο λεπτομερής προσδιορισμός ενός πλαισίου υλοποίησης έξυπνων πόλεων.

Σύμφωνα με υφιστάμενες πρακτικές, ένα τέτοιο πλαίσιο περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

• Προσδιορισμός της προστιθέμενης αξίας που η έξυπνη πόλη θα προσφέρει στους πολίτες της (Γιατί να υλοποιηθεί μια έξυπνη πόλη;)

• Προσδιορισμός του περιεχομένου της έξυπνης πόλης με την καταγραφή αναγκών και έργων που θα υλοποιηθούν (Τι πρέπει να συμπεριλάβει η έξυπνη πόλη;)

• Προσδιορισμός των κατάλληλων λύσεων (Πως θα υλοποιηθεί η έξυπνη πόλη;)

• Πιο συγκεκριμένα, το προτεινόμενο πλαίσιο θα δίνει απαντήσεις στις παρακάτω ερωτήσεις για κάθε πόλη:

• Ποιος/Ποιοι θα είναι υπεύθυνος/οι για τη λειτουργία των καινοτόμων λύσεων;

• Ποιος/Ποιοι επηρεάζουν τη συμπεριφορά των εμπλεκομένων στις έξυπνες λύσεις;

• Πως οι καινοτόμες λύσεις θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με τους εμπλεκομένους τους;

• Ποια επιχειρησιακά μοντέλα απαιτούνται για την ανάπτυξη και διάθεση των καινοτόμων λύσεων της έξυπνης πόλης;

• Ποιος θα είναι ο ρόλος των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών;

• Πως μετράται η επίδοση των πόλεων και των καινοτόμων λύσεων;

• Ποιος ο ρόλος του Δήμου;

Για τη βέλτιστη επιλογή λύσεων, παρατηρείται διεθνώς μια προσπάθεια προτυποποίησης (standardization) των έξυπνων πόλεων. Στην προσπάθεια αυτή η ΚΕΔΕ μπορεί και πρέπει να συμμετέχει, τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο.

Μία γεύση smart thinking... για τις πόλεις και τους Δήμους μας...

• Αισθητήρες (sensors) μέτρησης περιβαλλοντικών ρίπων και Η/Μ ακτινοβολίας , προστασίας από ακραία καιρικά φαινόμενα - Πολιτική προστασία (Santander, Hong Kong)

• Ευρυζωνικό δίκτυο οπτικών ινών στο σπίτι (FTTH) (πολλά παραδείγματα)

• Έξυπνη διαχείριση στάθμευσης με υπόγειους αισθητήτες (Μελβούρνη)

• Δίκτυο ευφυών μεταφορών και έξυπνων φαναριών κυκλοφορίας (πολλές περιπτώσεις)

• Έξυπνες λύσεις κάδων απορριμμάτων (Λονδίνο)

• Έξυπνη διαχείριση υδάτων (πολλές περιπτώσεις)

• Έξυπνη διαχείριση ενέργειας (πολλές περιπτώσεις)

• Έξυπνα συστήματα οδοφωτισμού (πολλές περιπτώσεις)

• Έξυπνα κτίρια (πολλές περιπτώσεις)

• Κέντρο συλλογής πληροφοριών και καταγραφής συνηθειών των πόλεων «κατασκοπίας» (city intelligence) (Chicago, Amsterdam)

• Δίκτυα τηλε-πρόνοιας, τηλε-ιατρικής - eHealth (πολλές περιπτώσεις), Προσβασιμότητα ηλικιωμένων σε πληροφορίες και υπηρεσίες (Tokyo)

• Συμμετοχική καταγραφή και αξιολόγηση προβλημάτων στην πόλη (Amsterdam)

• Ανοιχτό λογισμικό, ανοιχτά δεδομένα

• City branding (πολλές περιπτώσεις)

• Προτυποποίηση και εφαρμογή από Μονάδες διοίκησης έξυπνης πόλης (Vienna, Southampton)

2. Ανάπτυξη - Οικονομικά εργαλεία

Ανάπτυξη χωρίς πρόσβαση σε πηγές χρηματοδοτήσεων δύσκολα μπορεί να υπάρξει.

Στόχος της επιτροπής θα πρέπει είναι η αναζήτηση και προετοιμασία χρηματοδοτικών εργαλείων που μπορούν να βοηθήσουν τους Δήμους και συνεπώς τις κοινωνίες να πάνε μπροστά.

Στις προγραμματικές της δηλώσεις η κυβέρνηση έκανε λόγο για την μετατροπή του ΤΠΔ σε ένα νέο εργαλείο ανάπτυξης. Θεωρητικά και σήμερα το ΤΠΔ επιτελεί αυτό το σκοπό, αν όμως κανείς δει τα στοιχεία θα καταλάβει ότι ελάχιστοι Δήμοι τελικά κατάφεραν να πάρουν χρήματα για να τρέξουν αναπτυξιακά προγράμματα.

3. Επιχειρηματικότητα

Πόσο εμείς οι ίδιοι ως Δήμοι, διευκολύνουμε τους επενδυτές, μικρούς και μεγάλους, να αναπτύξουν τις επιχειρήσεις τους.

Πόσο φιλικές είναι οι υπηρεσίες μας σε αυτούς, πόσο εξυπηρετικές και σαφείς στο τί ζητάνε είναι;

Πόσο εύκολο είναι το νομικό πλαίσιο σε σχέση με τις χρήσεις γης και πόσο το θεσμικό πλαίσιο μας επιτρέπει να τελειώνουμε τις αδειοδοσίες από τα αντίστοιχα τμήματα εμπορίου που έχουν περιέλθει σε εμάς.

Πόσο μπορούμε να στηρίξουμε την επιχειρηματικότητα;

Μπορούμε να αναδείξουμε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των περιοχών μας; Μπορούμε να οργανώσουμε τις μικρές επιχειρήσεις των περιοχών μας;

Μήπως να χρησιμοποιούσαμε τα δίκτυα αδελφοποιήσεων που έχουμε όλοι μας για να προωθήσουμε τα προϊόντα μας στο εξωτερικό;

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, δεν μπορεί, ούτε πρέπει να μείνει απλός παρατηρητής των αλλαγών. Όπως επίσης, δεν πρέπει να γίνει μέρος του προβλήματος, αλλά οφείλει να γίνει μέρος της λύσης του.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να συμβάλλει στην ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας και στη δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, μέσω της πολλαπλής στήριξης της επιχειρηματικότητας και των ιδιωτικών επενδύσεων.

Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας, θα πρέπει να  βρίσκονται οι εξής κύριοι στόχοι:

• Η τακτοποίηση -επιτέλους- μεγάλων πολεοδομικών ζητημάτων που αφορούν σε χρήσεις γης, ζώνες οικιστικού ελέγχου, τοπικά χωρικά και άλλα σχέδια που λιμνάζουν εδώ και χρόνια σε πολεοδομικά γραφεία Δήμων και υπουργείων

• Δημιουργία ενός ιδιαίτερα ευνοϊκού περιβάλλοντος για τις υφιστάμενες επιχειρήσεις και συνεχείς προσπάθειες για προσέλκυση και άλλων επιχειρήσεων.

• Ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και των προς αξιοποίηση φυσικών πόρων για αξιοποίηση, προκειμένου να προσελκυσθούν ιδιωτικές επενδύσεις που δημιουργούν θέσεις απασχόλησης και νέα εισοδήματα.

• Πολιτικές για την ενίσχυση των καινοτομιών και των τεχνολογιών σε τοπικό επίπεδο, ώστε αυτές να αξιοποιηθούν από τις επιχειρήσεις και να προσελκυσθούν ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση μπορεί να γίνει η «γέφυρα» και ο «κύριος πόλος» για την προσέλκυση και διευκόλυνση της πραγματοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων, δίνοντας έμφαση στην υποστήριξης της νεανικής επιχειρηματικότητας με:

• Δημιουργία Γραφείου Υποστήριξης Νέων Επιχειρηματιών, σε επίπεδο Δήμου.

• Ίδρυση Θερμοκοιτίδας Νεοφυών Επιχειρήσεων (start up) για τη «φιλοξενία» καινοτόμων επιχειρήσεων, που θα αξιοποιούν το τοπικό παραγωγικό δυναμικό.

• Συνεργασία με πιστωτικά ιδρύματα (ΤΠΔ;) για την ανάπτυξη χρηματοδοτικών εργαλείων ίδρυσης και λειτουργίας επιχειρήσεων από νέους.

Σε όλα τα παραπάνω, σημαντικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει και η ΕΕΤΑΑ, η οποία είναι ο πλέον κατάλληλο και εγγύς φορέας προς του Δήμους προκειμένου να σχεδιάσει έργα ανάπτυξης για τους Δήμους.

Κυρίες και κύριοι,

η αυτοδιοίκηση του αιώνα μας μετά από την άγρια εφηβεία της δεκαετίας του 2000 και τα δύσκολα χρόνια... αναζητήσεων που ακολούθησαν, λογικά εισέρχεται σε μία εποχή ωριμότητας,

μια εποχή που μπορεί λόγω γνώσης, ικανότητας και διάθεσης να αποτελέσει την μηχανή που θα φέρει ανάπτυξη και όχι το βαγόνι που έπεται αυτής.

Τα σημαντικότατα προβλήματα που βιώνουμε καθημερινά δεν πρέπει να μας πτοήσουν ούτε πρέπει να μας δημιουργήσουν εσωστρέφεια απορρίπτοντας οτιδήποτε νέο και καινοτόμο.

Διεκδικούμε αυτά που μας ανήκουν, απαιτούμε συμμετοχή στο μέλλον μας, μαθαίνουμε από τα λάθη, λάθη μας και λάθη τους και τραβάμε μπροστά.

Στα δύσκολα, είμαστε πάντα παρόντες και ξέρουμε πώς να πετύχουμε.