Πολυεπίπεδη Δημοκρατική Διακυβέρνηση με αποκέντρωση της εξουσίας από τα Υπουργεία στις Περιφέρειες και τους Δήμους

Ομιλία του Δημάρχου Χαλκιδέων Χρήστου Παγώνη στη Κοινή Συνάντηση ΠΕΔ Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας για την Μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση

Αγαπητοί συνάδελφοι,

Η σημερινή μας συνάντηση γίνεται για να συζητήσουμε τις προτάσεις του Πορίσματος του Υπουργείου Εσωτερικών για την πολυδιαφημισμένη αλλαγή του Καλλικράτη, για την μεταρρύθμιση στην τοπική αυτοδιοίκηση.

Αντιπαρέρχομαι, ορισμένα καίρια ερωτήματα που  όμως απαιτούν και μακρά συζήτηση  και ίσως είναι εκτός της ατζέντας.

Πρώτα απ΄όλα

• Γιατί σήμερα χρειάζεται ακόμη μία μεταρρύθμιση στην Αυτοδιοίκηση;

• Γιατί χρειάζεται να αλλάξει ο Καλλικράτης όταν είναι βέβαιο ότι η τραγική οικονομική κρίση αλλά και η βούληση της Πολιτείας, του Κεντρικού Κράτους, δεν επέτρεψαν την συνολική και σε όλες τις πτυχές εφαρμογή της μεταρρύθμισης, έτσι ώστε να αξιολογηθεί και να απορριφθεί;

• Εάν πράγματι χρειάζεται να αλλάξει ο Καλλικράτης και το σημερινό σύστημα της Αυτοδιοίκησης από ποια αξιολόγηση της εφαρμογής του προέκυψε και σε ποιες κατευθύνσεις θα γίνουν αυτές οι αλλαγές;

Αυτά τα ερωτήματα δεν τέθηκαν και δεν απαντήθηκαν

Απλώς ξεκίνησαν με το σύνθημα να αλλάξουμε τον μνημονιακό και δημαρχοκεντρικό Καλλικράτη για να καταλήξουν μετά από κυοφορία πολλών μηνών σε αυτό το Πόρισμα το οποίο όμως είναι ένα Πόρισμα Ομάδων Εργασίας κυρίως Υπηρεσιακών Στελεχών με κάποιες ίσως ιδέες που εκφράζουν την Κυβέρνηση. Δεν είναι απαραιτήτως κακό αυτό. Το κακό είναι ότι αυτές οι προτάσεις δεν προέκυψαν μέσα από την ουσιαστική συμμετοχή της ίδιας της τοπικής αυτοδιοίκησης στο διάλογο, αφού η συμμετοχή μας κατέστη περιορισμένη και κυρίως τυπική. Αντιθέτως οι προτάσεις του Πορίσματος όταν δεν απηχούν απόψεις πολιτικών κύκλων της κυβερνητικής πλειοψηφίας είναι αποκύημα της εμπειρίας, ενδεχομένως, αλλά και των εμμονών των υπηρεσιακών παραγόντων του Υπουργείου Εσωτερικών, δεν είναι όμως σε καμία περίπτωση βγαλμένες μέσα από την εμπειρία των στελεχών της Αυτοδιοίκησης.

Ακούγαμε έως τώρα ότι η μεταρρύθμιση που θα έρθει δεν θα είναι σαν τις προηγούμενες κυρίως γιατί θα ξαναμοίραζε τις αρμοδιότητες μεταξύ Κράτους και Αυτοδιοίκησης και θα εξασφάλιζε τους αντίστοιχους πόρους. Δηλαδή όλα αυτά που και άλλοτε εξαγγέλλονταν αλλά στην πράξη κατέληγαν διαφορετικά. Αντί γιαυτό όμως η πολύμηνη κυοφορία της Επιτροπής διατυπώνεται σε μία πρόταση μεθοδολογίας αμφιβόλου εφαρμοστικότητας και αποτελέσματος χωρίς να ξαναμοιράζει τις αρμοδιότητες και κυρίως χωρίς να το κάνει αυτό με εργαλείο τις αρχές τις εγγύτητας και της επικουρικότητας. Εν κατακλείδι, τίποτε το καινούργιο δεν προτείνει για τις αρμοδιότητες, αλλά αντιθέτως εντείνει τα προβλήματα εισάγοντας έστω ως παραδείγματα θέματα ανακατανομής αρμοδιοτήτων μεταξύ Δήμων και Περιφερειών, όπως το θέμα των Πολεοδομιών ή νεκρανασταίνει Υπηρεσίες όπως οι παλιές ΤΥΔΚ, όταν ένας από τους στόχους των μεγάλων Δήμων που σχημάτισε ο Καλλικράτης ήταν ακριβώς η ικανότητά τους να παρέχουν υπηρεσίες αλλά και να συγκροτούν βασικές υποστηρικτικές υπηρεσίες όπως τεχνικές κ.ο.κ. 

Δεν αναζήτησε η Επιτροπή τις αιτίες για τις οποίες μεσούσης της κρίσης  οι Δήμοι δεν μπόρεσαν να αναπτύξουν τις υπηρεσίες τους, δεν υποστηρίχθηκαν γιαυτό από την Πολιτεία, και δεν  μας απαντά πως, χωρίς στοιχειωδώς δικές τους υποστηρικτικές υπηρεσίες  οι Δήμοι θα μπορέσουν να ασκήσουν τις αρμοδιότητές τους, πόσο μάλλον να γίνουν και αποδέκτες περισσοτέρων, όπως απαιτείται σύμφωνα με την αρχή της εγγύτητας.

Με άλλα λόγια μέσα από τις πολυσέλιδες πολυλογίες της Πρότασης ή καλύτερα της μη Πρότασης, στο θέμα των αρμοδιοτήτων αποκαλύπτεται δυστυχώς  όχι μόνο η ακαταλληλότητα αυτής της Επιτροπής να ανοίξει νέους δρόμους ισχυρής Αυτοδιοίκησης αλλά και η σκοπιμότητα να υποβαθμιστούν οι Δήμοι, να χειραγωγηθούν ακόμη περισσότερο ιδίως οι μεσαίοι και μικροί Δήμοι αφού θα στερηθούν μέσα, προσωπικό και αρμοδιότητες.

Σε αυτό το περιτύλιγμα των 400 και σελίδων βρίσκεται ο «κρυμμένος Θησαυρός.  Η αλλαγή του εκλογικού νόμου.

Κατά την γνώμη μου, εμείς της Αυτοδιοίκησης πρέπει να είμαστε ανοικτοί στον διάλογο χωρίς να πέφτουμε στην παγίδα της τυφλής ή χωρίς επιχειρήματα μεταρρύθμισης του εκλογικού συστήματος. Για να εξηγούμαι:

Η υιοθέτηση ενός εκλογικού συστήματος απλής αναλογικής μπορεί να οδηγήσει στην ακυβερνησία τους Δήμους. Ιδίως όταν η σύγκρουση μεταξύ του Δημάρχου και του Δημοτικού Συμβουλίου γίνεται οξεία και αγεφύρωτη. Λέει ο αντίλογος. Μα και σήμερα οι περισσότερες αποφάσεις λαμβάνονται ομόφωνα. Γιατί αυτό να μην γίνεται και αύριο.

Δεν θα γίνεται για έναν απλό λόγο. Γιατί σήμερα έχουν ομοφωνίες επειδή η ύπαρξη μίας δεδομένης πλειοψηφίας παγιώνει την ομογνωμία Δημάρχου και Συμβουλίου και οι παρατάξεις της μειοψηφίας πλαισιώνουν αυτή την ομογνωμία. Όταν στο Συμβούλιο διαμορφώνεται συγκρουσιακή πλειοψηφία κατά του Δημάρχου θα εκλείψουν οι προϋποθέσεις της ομοφωνίας και θα αναδεικνύονται οι τυφλές συγκρούσεις.

Γίνεται λόγος για την απλή αναλογική και συνδέεται από ορισμένους με μία συμβουλιακή διοίκηση, δηλαδή να μειωθούν οι αρμοδιότητες και ο ρόλος του Δημάρχου και να αυξηθούν οι αρμοδιότητες και η άσκηση διοικητικής λειτουργίας από το Συμβούλιο. Ευτυχώς αυτή την εκδοχή δεν την υιοθετεί πλήρως το Πόρισμα του Υπουργείου αλλά είναι μία πολιτικά φορτισμένη εκδοχή. Είναι ένα τεράστιο λάθος αυτή η προσέγγιση. Όσοι νομίζουν ότι μπορεί να διοικηθεί μία πόλη, ένας τόπος, μία Περιφέρεια με συμβουλιακή διοίκηση είναι βαθιά νυκτωμένοι ή αδιαφορούν για την ικανότητα της Αυτοδιοίκησης να ασκεί διακυβέρνηση στις τοπικές κοινωνίες.

Η σύγχρονη και αποτελεσματική, η ισχυρή Αυτοδιοίκηση, απαιτεί ισχυρό δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης με διακριτούς με ρόλους.

 Άμεσα εκλεγμένος Δήμαρχος  σημαίνει ένας Δήμαρχος που έχει την εντολή της πλειοψηφίας κατά την εκλογή αλλά και του συνόλου της τοπικής κοινωνίας αμέσως μετά να διοικήσει τον Δήμο σύμφωνα με το πρόγραμμά του αλλά και πάντα με πυξίδα το τοπικό δημόσιο συμφέρον.

Άμεσα εκλεγμένο Δημοτικό Συμβούλιο  σημαίνει ότι, ως βουλευόμενο όργανο, έχει  αυξημένο ρόλο στο να θέτει κανόνες που ρυθμίζουν τις δημοτικές πολιτικές, προγραμματίζει και σχεδιάζει, ασκεί πολιτικό έλεγχο στην τρέχουσα διοικητική λειτουργία την οποία ασκεί ο Δήμαρχος και τα εκτελεστικά όργανα. Δήμαρχος και Δημοτικό Συμβούλιο με διακριτούς ρόλους που βέβαια πρέπει να γίνει αντικείμενο διαλόγου και μίας νέας νομοθετικής ρύθμισης, αλλά με υποχρέωση συνεργασίας και διαφύλαξης της ισορροπίας στο σύστημα διακυβέρνησης.

 Σήμερα για παράδειγμα το Δημοτικό Συμβούλιο έχει το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας, αποφασίζει για τα πάντα που δεν είναι στην αρμοδιότητα των άλλων οργάνων, σπαταλά χρόνο σε ανούσια θέματα τρέχουσας διοίκησης και δεν επικεντρώνεται στον σχεδιασμό, προγραμματισμό, θέσπιση κανονιστικών ρυθμίσεων και αξιολόγηση της εφαρμογής τους, άσκηση ελέγχου ουσιαστικού στα πεπραγμένα των εκτελεστικών οργάνων. Να πεδίο για νέες μεταρρυθμίσεις και βελτίωση του συστήματος διακυβέρνησης.

Με βάση αυτή την νέα ισορροπία ρόλων μεταξύ Δημάρχου και Δημοτικού Συμβουλίου θα μπορούσε κανείς να εξετάσει και αλλαγές στο εκλογικό σύστημα. Αλλά όχι αλλαγές διαλυτικές, αλλαγές που γεννούν συγκρούσεις και μεταβάλλουν το σύστημα διακυβέρνησης σε πεδίο ατέρμονων συγκρούσεων, συζητήσεων και εκπρόθεσμων και γιαυτό ανεπίκαιρων αποφάσεων.

Συνάδελφοι,

Κατά τη γνώμη μου το Πόρισμα του Υπουργείου Εσωτερικών ενώ έπρεπε ίσως να είναι μία βάση συζήτησης δυστυχώς δεν ήρθε για να προσφέρει αυτή την υπηρεσία. Είναι φλύαρο χωρίς να οδηγεί σε αλλαγές που είναι αναμενόμενες από καιρό αλλά συνήθως ματαιώνονται.

Θέλω να πω ότι η Πρόταση που ήρθε ενώπιόν μας απέχει πολύ από την μεταρρύθμιση που έχει ανάγκη η χώρα. Δηλαδή δεν οδηγεί σε μία νέα συγκρότηση της Πολιτείας με πολυεπίπεδη δημοκρατική διακυβέρνησης, με ανακατανομή εξουσίας μεταξύ Επιτελικού Κράτους, Περιφερειών και Δήμων εφαρμόζοντας τις αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας.

 Αυτή όμως πρέπει επιτέλους να είναι η αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση για να συζητήσουμε όλα τα άλλα. Όχι απλώς αρμοδιότητες. Αποκέντρωση Εξουσίας στα τρία επίπεδα, ανακατανομή των αντίστοιχων πόρων και του προσωπικού και των λειτουργικών μέσων.

Αυτή την πολυεπίπεδη διακυβέρνηση πρέπει να κτίζουν οι μεταρρυθμίσεις που διεκδικούμε. Αφού αυτά υπάρξουν τότε συζητούμε και για το σύστημα διακυβέρνησης, και για την βελτίωση του εκλογικού συστήματος,και για την καταστατική θέση, και για τις πολιτικές ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού.

 Αν αυτή η κορυφαία μεταρρύθμιση, η θέσπιση της Πολυεπίπεδης Δημοκρατικής Πολιτείας με αποκέντρωση της εξουσίας από τα Υπουργεία στις Περιφέρειες και τους Δήμους δεν δρομολογηθεί  όλα τα άλλα είναι περιττά και το μέλλον της Αυτοδιοίκησης προδιαγράφεται θλιβερό.

Ευχαριστώ.