Τοπική Αυτοδιοίκηση και Κοινωνική Οικονομία

Του Δημήτρη  Κατσούλη

                 * Εισήγηση στην Ημερίδα 

για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία

6 Μαίου 2017, ΧΑΛΚΙΔΑ

Οι μορφές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας οργανώνονται και λειτουργούν κυρίως στην μικροκλίμακα του τοπικού. Εκεί συναντώνται ο πολιτειακός θεσμός δημόσιας εξουσίας που είναι η τοπική αυτοδιοίκηση και ο κοινωνικοοικονομικός θεσμός της κοινωνικής οικονομίας. Θα λέγαμε ότι εκεί συναντάται το τοπικό πολιτικό και διοικητικό σύστημα με τις ενεργές συλλογικότητες της αντίστοιχης κοινωνίας.

Σωστά η σχέση τους θεωρείται προνομιακή. Από ορισμένους ίσως και δεδομένη. Προνομιακή είναι, δεδομένη δεν είναι.

Ο Δήμος είναι πεδίο διαμόρφωσης και άσκησης δημοσίων πολιτικών  για «την προστασία, την ανάπτυξη και τη συνεχή βελτίωση των συμφερόντων και της ποιότητας ζωής της τοπικής κοινωνίας. Την αποστολή αυτή δεν θα τη φέρει σε πέρας  εάν δεν διαμορφώσει  ευνοϊκές συνθήκες για την κοινωνική συνοχή στην μικροκλίμακα του τοπικού. Κοινωνική συνοχή σημαίνει εν προκειμένω λιγότερη φτώχεια, λιγότερη ανεργία, παραγωγή και δίκαιη ανακατανομή τοπικού πλούτου, δηλαδή κοινωνική πολιτική για την πρόνοια και την αλληλεγγύη και συνάμα προώθηση του εθελοντισμού, της συμμετοχής, της συλλογικής δράσης της κοινωνίας των πολιτών  διαμέσου και της συλλογικής οργάνωσης για την παραγωγή κοινωνικών αγαθών παράλληλα με την παραγωγή εισοδήματος και συνεπώς μείωση των τοπικών οικονομικών ανισοτήτων.

Ο Δήμος, μπορεί και πρέπει να έχει κοινωνική πολιτική και δράση για την κοινωνική συνοχή, πρέπει να έχει στρατηγική και επιχειρησιακό πρόγραμμα  κοινωνικής συνοχής.

Θα πουν ίσως αρκετοί, αυτό είναι το καθήκον του Δήμου ή η ευκαιρία του  στον καιρό της οικονομικής κρίσης που μαστίζει την χώρα.

Εγώ θα πω ότι ο Δήμος που ανακάλυψε μέσα στην κρίση το καθήκον του γιατί ως προϊόν πολιτικής επικοινωνίας πουλάει ότι έχει περιτύλιγμα την αλληλεγγύη είναι διαφορετικός από τον Δήμο που έχει ως  σταθερό άξονα της πολιτικής του την στρατηγική για την κοινωνική συνοχή και δοκιμάζει εμπειρίες για να κτίσει μία σταθερή και προσανατολισμένη  στρατηγική έχοντας κατανοήσει αυτό ως βασική προτεραιότητα της αποστολής του. Όχι μόνο μέσα στην κρίση αλλά και έξω από αυτή, αλλά και ως εργαλείο για να βγάλει- στο μέτρο του δυνατού την κοινωνία του συνεκτική, ισχυρή και δημιουργική στον δρόμο μίας βιώσιμης ανάπτυξης στην οποία η κοινωνία προσδοκά.

Είναι συνεπώς άλλο να κάνουμε δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης κοντά στον κλασικό δρόμο της πεπατημένης της διαχείρισης των τεχνικών υποδομών της πόλης και του χωριού υπό την μορφή μάλιστα πολιτικού πάρεργου ή αναγκαίου κακού ή καλού επικοινωνιακού προφίλ και άλλο έχω πρόγραμμα κοινωνικής αλληλεγγύης και πρόνοιας, έχω στρατηγικό σχέδιο κοινωνικής συνοχής γιατί αυτός είναι ο δρόμος για να κτίσω μία συμμετοχική ευημερούσα κοινωνία η οποία έχει κυρίαρχο λόγο για την ζωή και την εξέλιξή της.

Με άλλα λόγια, οι Δημοτικές Αρχές που έχουν στρατηγική κοινωνικής ανάπτυξης, να χαράσσουν τον δρόμο με τη μόχλευση του τοπικού κοινωνικού κεφαλαίου.

Αυτές οι Δημοτικές Αρχές βάζουν ψηλά τον στόχο και τον πήχη της συμμετοχής, του εθελοντισμού και της κοινωνικής αλληλεγγύης, γίνονται μέντορες, εμψυχωτές και στηρίγματα των πρωτοβουλιών της κοινωνίας των πολιτών.

Οι άλλες που φτιασιδώνονται το κοινωνικό πρόσωπο βάζουν μπροστά τον ψηφοφόρο πελάτη, την επικοινωνιακή φιγούρα, ενδεχομένως και τις ψευδεπίγραφες πρωτοβουλίες μικρής διάρκειας και μέτρησης του πολιτικού κόστους/ πολιτικού όφελους.

Τι μπορεί να κάνει αυτή η πρωτοπόρα συμμετοχική και αυθεντικά αλληλέγγυα Αυτοδιοίκηση; Πολλά !!!

Πρώτα απ΄όλα να ενθαρρύνει, να προτρέψει, να στηρίξει πρωτοβουλίες των πολιτών, πρωτοβουλίες κοινωνικής οικονομίας και εν γένει αλληλέγγυας οικονομίας.

Θα πω ένα παράδειγμα από την εμπειρία μου.

Έχοντας πάντα την στρατηγική που σας ανέπτυξα, του Δήμου ως στρατηγικού μοχλού της κοινωνικής συνοχής, φρόντιζα να εντοπίζω διαθέσιμα προγράμματα που έβαζαν μέσα στην οικονομία στρώματα του τοπικού πληθυσμού που ήταν ανενεργά. Ένας τέτοιος τομέας ήταν η Γυναικεία Επιχειρηματικότητα. Λέω: «σε άλλες περιοχές υπάρχουν πρωτοβουλίες και σημαντικό έργο από τους Αγροτουριστικούς Συνεταιρισμούς Γυναικών. Αυτές οι γυναίκες τι παραπάνω έχουν από τις γυναίκες του Δήμου Αυλώνος, του Αυλωναρίου, της Οκτωνιάς, της Αχλαδερής, του Αγίου Γεωργίου κ.ο.κ.»

Οι συνεργάτες μου, ή καλύτερα συνεργάτριές μου στο Δήμο, ήρθαν σε επαφή με την Γενική Γραμματεία Ισότητας, προσφέρθηκε ένα στέλεχος που περισσότερο έμοιαζε με μέντορα παρά με κλασσική Δημόσια Υπάλληλο, συμμετείχε με ενθουσιασμό και η τότε υπεύθυνη της Ισότητας του Νομού την κ. Σίσσυ Λαίου,  και οι γυναίκες του Συνεταιρισμού της Αρτάκης. Διοργανώσαμε ημερίδες ενημέρωσης στο Αυλωνάρι όπου οι Αρτιακιανές δεν μίλησαν μόνο για τα πλεονεκτήματα αλλά και τα προβλήματα της δικής τους εμπειρίας αλλά έφεραν και παρουσίασαν τα προϊόντα τους. Έγινε δεύτερη Ημερίδα στην Χαλκίδα. Πάλι συνάντηση στο Αυλωνάρι. Ξεκίνησαν πάνω από 20 γυναίκες από όλα τα χωριά του Δήμου. Συμμετείχαν, προβληματίστηκαν, συζήτησαν με τις οικογένειές τους διότι μιλάμε για οικονομική δραστηριότητα που απαιτεί έστω μικρό κεφάλαιο, απαιτεί χρόνο, απαιτεί αλλαγή των ενδοοικογενειακών καταστάσεων, έχει και φορολογικές επιπτώσεις. Όλα αυτά τα μέτρησαν. Από τις 20 φθάσαμε στις δώδεκα για να καταλήξουν οι επτά που δημιούργησαν τον Γυναικείο Συνεταιρισμό Δήμου Αυλώνος «Η AVALONA”. Έκτοτε οι «Αβαλόνες» στέριωσαν, άνοιξαν το εργαστήριο και το κατάστημά τους ακριβώς απέναντι από το Άγιο Δημήτριο στα Χάνια, πήγαν σε δεκάδες εκθέσεις και Συνέδρια, έμαθαν, πειραματίστηκαν, και το αποτέλεσμα;

Περίπου επτά γυναίκες  έγιναν οικονομικά ενεργές και πηγαίνουν έστω και αυτό το πενιχρό εισόδημα στο σπίτι τους.

Γιαυτές κοινωνική και οικονομική ένταξη.

Για την τοπική κοινωνία;

Ένα παράδειγμα που ταξιδεύει πια σε όλη την Ελλάδα. Γίνεται πρεσβευτής του τόπου μας, αυτό που είναι ο Αγροτουρισμός ως αντικείμενο της κοινωνικής οικονομίας.

Για την Δημοτική Αρχή, τίποτε άλλο από την πολιτική και ηθική ικανοποίηση ότι δημιουργήσαμε σε μία άγονη περιοχή κοινωνικής συμμετοχής και δράσης, μια συμμετοχική πρωτοβουλία, έναν θεσμό κοινωνικής οικονομίας που ανθίζει.  Δεν θέλαμε τίποτε άλλο.

Νιώθω περήφανος γιαυτό. Οι όσες τεχνικές υποδομές κάναμε, μετά από τόσα χρόνια ξεχάστηκαν, απαξιώθηκαν, ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους. Αυτή η πρωτοβουλία κοινωνικής συμμετοχικής οικονομίας συνεχίζει και είναι πρεσβευτής μας σε όλη την Ελλάδα.

Ούτε στήριξη οικονομική δώσαμε, ούτε στήριξη πολιτική ζητήσαμε. Ενθαρρύναμε, προωθήσαμε, στηρίξαμε με την ενθάρρυνση. Αυτή είναι μία υγιής παρέμβαση της τοπικής αυτοδιοίκησης στην τοπική κοινωνία.

Θα μπορούσα να αναφέρω και άλλα παραδείγματα όπως η προώθηση και η έμπρακτη υποστήριξη του Συλλόγου Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας.

Η συγκρότηση του Αναπτυξιακού Συμβουλίου ως βήματος διαβούλευσης Δήμου και συλλογικών φορέων της περιοχής. Προέκυψε ως απόσταγμα ερευνητικού  προγράμματος για τη διερεύνηση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων του Δήμου Αυλώνος, αναδεικνύοντας την συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας πολιτών καθοριστικό παράγοντα κάθε αναπτυξιακής προσπάθειας.

Υπάρχουν πολλά άλλα παραδείγματα σε πολλούς Δήμους της Ελλάδας και του Εξωτερικού.

Οι αυτοδιαχειριζόμενοι Δημοτικοί Λαχανόκηποι  με την παραχώρηση δημοτικής αγροτικής γης (π.χ. “orti degli anziani”)

Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί αυτοδιαχείρισης των Βρεφονηπιακών και Παιδικών Σταθμών.

Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί για την παροχή υπηρεσιών στα Νεκροταφεία, Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί για την διαχείριση των ρευμάτων των στερεών αποβλήτων.

Η αυτοδιαχείριση κοινωνικών και τεχνικών υποδομών της πόλης, όπως αυτοδιαχείριση ΚΑΠΗ, Αυτοδιαχείριση κοινόχρηστων χώρων κ.ο.κ.

Ο κατάλογος είναι μεγάλος και διαρκώς μπορεί να εμπλουτίζεται.

Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο ως προς την κατοχύρωση των πρωτοβουλιών της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι αρκετά γόνιμο.

Νομίζω ότι πέραν των πρωτοβουλιών ενθάρρυνσης, προώθησης και υποστήριξης που συνήθως δεν απαιτούν συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο και συνακόλουθα δεν έχουν απαραιτήτως οικονομική βάση, προβλέπεται ο θεσμός της προγραμματικής σύμβασης της ΚΟΙΝΣΕΠ με τον Δήμο και η παραχώρηση υποδομής, ή η ανάθεση παροχής υπηρεσίας  και με αυτό τον τρόπο ο μεν Δήμος στηρίζει και οικονομικά τον φορέα της κοινωνικής οικονομίας αλλά και οι φορείς αποκτούν πεδίο οικονομικής δραστηριότητας εκπληρώνοντας την αποστολή τους.

Με αυτό το πλαίσιο προγραμματικών συμβάσεων  η Τοπική Αυτοδιοίκηση ολοκληρώνει την υποστήριξη στους φορείς κοινωνικής οικονομίας.

Ενθαρρύνεται αυτή η μορφή κοινωνικοοικονομικής συμμετοχής και δημιουργούνται θέσεις εργασίας

Επιτυγχάνεται η κοινωνικοποίηση ομάδων του πληθυσμού που έως τώρα ήταν στο περιθώριο

Ενισχύεται η κοινωνική συνοχή και συνεπώς συντελείται έστω και δύσκολα ένα βήμα για την κοινωνική ανάπτυξη.

Τέλος το πολιτικό προσωπικό της Αυτοδιοίκησης ενδέχεται να αλλάξει νοοτροπία, να απαλλαγεί από το σύνδρομο των πελατειακών σχέσεων και να ξαναδεί την πολιτική συμμετοχή ως προσφορά και όχι ως αποθέωση του πολιτικού ατομισμού.

Όλα αυτά είναι πολύ δύσκολα, θέλουν δουλειά. Θέλουν νέες αντιλήψεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά και στο κίνημα της κοινωνικής οικονομίας και της αλληλεγγύης. Θέλει εμπέδωση και πιστή προσήλωση στη διαφάνεια και την λογοδοσία. Η σχέση Τοπικής Αυτοδιοίκησης και κοινωνικής οικονομίας είναι μια σχέση διάφανου καθρέπτη δεν έχει χώρο για παραγοντισμό, ιδιοτέλεια και χειραγώγηση.

Αυτός ο δρόμος, ο δρόμος της προοδευτικής αυτοδιοίκησης, ο δρόμος της προοδευτικής κοινωνίας αξίζει και πρέπει να χαραχθεί.

Σε ένα τόπο που κατάντησαν άπιαστο όνειρο οι «δρόμοι των μεταφορών» (οι οδικοί άξονες) ας τολμήσουμε να χαράξουμε δρόμους οργάνωσης και ανάτασης της κοινωνίας των πολιτών, ίσως σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίοι και επιτακτικοί.

Όπως ξέρετε οι δρόμοι χαράσσονται από τους διαβάτες με επιμονή, αγώνα και κόπο αλλά είναι αυτοί που οδηγούν στην καλύτερη κοινωνία και στην καλύτερη ζωή.