Χαιρετισμός Δημάρχου Θεσσαλονίκης Γιάννη Μπουτάρη στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ

 Ως Διοίκηση αυτού του Δήμου, όπως και όλοι εσείς οι συνάδελφοι για τις πόλεις σας, δηλαδή η Αυτοδιοίκηση, καταβάλλουμε μέσα στις γνωστές δύσκολες συνθήκες της χώρας, μια θα έλεγα τιτάνια προσπάθεια, μαζί με τους πολίτες, τους επιχειρηματίες, τους φορείς και τα ιδρύματα, να την κάνουμε πιο όμορφη, πιο φιλόξενη, πιο ανθρώπινη, ανοιχτή και ελκυστική για τους κατοίκους και οποιονδήποτε επισκέπτη.

 Ο καθημερινός μας μόχθος όμως χρειάζεται μια  στήριξη από την κεντρική διοίκηση, την οποία συχνά δεν τη βρίσκει.  Αυτό βέβαια χρειάζεται μια πολιτική βούληση, και δυστυχώς μέχρι σήμερα από όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα διαπιστώνουμε μια έλλειψη πολιτικής βούληση για την αυτονόμηση για την Αυτοδιοίκηση.

 Αντίθετα, συναντούμε πάρα πολλά εμπόδια, αρχίζοντας από τις περικοπές των πόρων, περνώντας στην ασφυκτική εξάρτηση από το κράτος και καταλήγοντας στην πληθώρα των ελεγκτικών μηχανισμών και της απίστευτης τυπολατρίας και γραφειοκρατίας.

 Θέμα ζωής και θανάτου λοιπόν για την Αυτοδιοίκηση η ριζική μεταρρύθμιση που θα κάνει την Αυτοδιοίκηση το αφεντικό των Δήμων και των πόλεων. Κοντεύουμε να καταντήσουμε απλοί διαχειριστές των θεμάτων και των προβλημάτων της πόλης, με ελάχιστη δυνατότητα αναπτυξιακών πρωτοβουλιών.

Το Συνέδριό μας θα ασχοληθεί με ένα ευρύ φάσμα θεμάτων και καλά θα κάνει. Στόχος του είναι να καταλήξει στις θέσεις της Πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης και να τις καταθέσει στην κοινωνία και στο διάλογο που ανοίγει η κυβέρνηση για την αλλαγή του Καλλικράτη.

  Δεν θα ασχοληθώ φυσικά με όλα τα θέματα σε αυτό το χαιρετισμό. Θέλω όμως να αναφερθώ  σε ορισμένα που θεωρώ πολύ σημαντικά.

 Πόροι, φορολογία, ανάπτυξη. Όπως ξέρουμε ο Καλλικράτης δεν ορίζει με σαφήνεια τους πόρους που θα κατευθυνθούν στους  Δήμους. Παρότι μας προσθέτει  αρμοδιότητες, δεν μεταφέρει και τους αντίστοιχους πόρους. Το μόνο που προβλέπει ως προς την χρηματοδότησή μας, είναι μια γενικόλογη αναφορά, πόροι από κρατικές επιχορηγήσεις και από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων,  που ως γνωστόν λιγοστεύουν και περικόπτονται.

Αναρωτιόμαστε λοιπόν, πώς οι Δήμοι θα γίνουν μοχλοί ανάπτυξης όταν ουσιαστικά δεν έχουν ενδογενή έσοδα και δεν τους επιτρέπεται να τα αποκτήσουν;

 Ο νόμος απαγορεύει την ανεξάρτητη δημοτική φορολόγηση, που θα μπορούσε κάλλιστα να αντικαταστήσει ένα μέρος της φορολογίας. Και δεν είναι υποχρεωτικό να επιβαρυνθούν οι ήδη εξουθενωμένοι συνεπείς φορολογούμενοι.

Η ευρωπαϊκή εμπειρία μας δείχνει ότι αν οι Δήμοι ήταν πραγματικά αυτόνομοι και αυτοδιοικούμενοι, τα πράγματα θα ήταν πολύ καλύτερα, με πόρους που θα εισέπρατταν και θα διαχειρίζονταν οι ίδιοι. Έτσι και τα οικονομικά του κράτους, αλλά και οι υπηρεσίες των Δήμων θα βελτιώνονταν. Εδώ και χρόνια το θέμα αυτό συζητιέται χωρίς κατάληξη.

Εάν όντως σχεδιάζεται ότι η είσπραξη και η διαχείριση του φόρου ακίνητης περιουσίας θα περάσει στους ΟΤΑ, αυτό είναι μια θετική εξέλιξη, που σε γενικές γραμμές υποστηρίζουμε. Πρέπει όμως να διευκρινιστούν οι όροι και οι προϋποθέσεις με τις οποίες θα γίνει αυτό.

Εάν οι δημότες πληρώνουν τον σχετικό φόρο στους Δήμους, θα απαιτούν καλύτερες ανταποδοτικές υπηρεσίες από δομές που είναι πιο κοντινές και προσβάσιμες σε αυτούς. Εάν τα έσοδα και το έργο των Δήμων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη σωστή διαχείριση των πόρων που οι ίδιοι εισπράττουν, έχουν κάθε λόγο να την επιδιώκουν.

Κακά τα ψέματα, όσο οι Δήμοι δεν έχουν αυτό που λένε δημοσιονομική αυτονομία, θα παραμένουμε απλοί πελάτες του κεντρικού κράτους πάτρωνα. Έτσι όμως η ουσιαστική συμβολή των Δήμων στην ανάπτυξη μόνο ως ανέκδοτο μπορεί να ακουστεί.

Τα προσκόμματα για τη συμβολή των Δήμων στην τοπική ανάπτυξη δεν σταματούν εδώ. Οι Δήμοι δεν έχουμε τη δυνατότητα να επηρεάσουμε τις αποφάσεις σχετικά με σημαντικές για τη ζωή της πόλης εκτάσεις και χώρους μέσα στην επικράτειά μας. Τα παραδείγματα ατελείωτα, με πρώτο φυσικά τα στρατόπεδα εντός πόλεως.

Το πρόβλημα των ελληνικών Δήμων δεν είναι κυρίως η αποτελεσματικότητά τους ή το αν παίρνουν ή όχι αρκετά λεφτά από το κράτος. Είναι ένα πρόβλημα ουσίας και έχει να κάνει με το πώς το ελληνικό κράτος αντιλαμβάνεται το ρόλο μας, γιατί Τοπική Αυτοδιοίκηση σημαίνει το δικαίωμα των τοπικών Αρχών να ρυθμίζουν και να διαχειρίζονται το τοπικό μερίδιο των δημοσίων υποθέσεων με δική τους ευθύνη και για το συμφέρον του τοπικού πληθυσμού.

Σημαίνει με άλλα λόγια, ευρεία αυτονομία αναφορικά με τις ευθύνες τους, τους τρόπους και τα μέσα με τα οποία ασκούνται οι ευθύνες αυτές.

Αυτά δεν τα λέω εγώ, αλλά ο Χάρτης Τοπικής Αυτονομίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, που η Ελλάδα έχει υπογράψει και κυρώσει ως εσωτερικό της νόμο και μάλιστα με αυξημένη ισχύ.

Εδώ θα ήθελα να αναφέρω το ότι με τον τρόπο που λειτουργεί η Τοπική Αυτοδιοίκηση, υπάρχουν και υποψίες, για να μην πω σιγουριές, ότι παραβιάζεται και το ίδιο το Σύνταγμα. Και επιπλέον πρέπει να πω το ότι στη σημερινή εποχή, με τα δίκτυα πόλεων που αναπτύσσονται διεθνώς, όταν πηγαίνουμε σε τέτοιες συναντήσεις αισθανόμαστε σαν φτωχοί συγγενείς για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχουμε καμία σχέση, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα, καμία σχέση με την Τοπική Αυτοδιοίκηση σε κανένα μέρος του κόσμου.

Οδηγούμαστε λοιπόν σε ένα αυτονόητο συμπέρασμα. Δημοσιονομική αυτονομία ή όποια άλλη αυτοτέλεια των Δήμων, δεν νοείται χωρίς ρυθμιστική ή αλλιώς κανονιστική αυτονομία των Δήμων στο πλαίσιο του νόμου. Μόνο η εξουσία να νομοθετούν τοπικά οι Δήμοι θα τους κάνει αληθινούς παίκτες στο πεδίο της ανάπτυξης και της κοινωνικής πολιτικής.

Μόνο αν μπορείς να πλάσεις τους δικούς σου τοπικούς θεσμούς, μπορείς να κινητοποιήσεις ή να ρυθμίσεις την καθημερινή ζωή της πόλης με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια.

Μόνο τότε μπορείς να λες ότι είσαι αληθινή Αυτοδιοίκηση, αλλά και αληθινή δημοκρατία.

Δεν είμαι φυσικά αφελής. Κάθε εξουσία κρύβει τον κίνδυνο της κατάχρησής της. Για αυτό χρειάζονται και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί. Όχι όμως οι 14 που έχουμε πάνω από το κεφάλι μας.

Οι έλεγχοι θα πρέπει να απλοποιηθούν και να ασκούνται από αξιόπιστο και αμερόληπτο φορέα. Να είναι σοβαροί, γρήγοροι και αποτελεσματικοί. Να μην αφήνουν περιθώρια δυσφήμισης και να μην οδηγούν τους Δήμους σε καθεστώς πολιτικής ομηρίας, με προσχηματικούς ελέγχους, όπως λέει και ο καθηγητής Σωτηρέλλης. Παράλληλα βέβαια, κάθε Δήμος θα πρέπει να έχει έναν ισχυρό και αξιόπιστο μηχανισμό εσωτερικού ελέγχου.

Μητροπολιτική πόλη και διακυβέρνηση. Όλες σχεδόν οι χώρες της Ευρώπης και όχι μόνο, και πάντως οι πλέον δημοκρατικές και ανεπτυγμένες, έχουν ή ετοιμάζονται να εφαρμόσουν το σύστημα της μητροπολιτικής διακυβέρνησης στις αστικές τους περιοχές.

Ο Καλλικράτης και εδώ αποδείχτηκε άτολμος. Οι υπάρχουσες θεσμικές και οικονομικές ρυθμίσεις του για τις μητροπολιτικές περιοχές είναι ξεπερασμένες και ακατάλληλες για τις τρέχουσες και μελλοντικές ανάγκες.

Η βελτίωση της διακυβέρνησης σε επίπεδο μητροπολιτικών πόλεων, μπορεί να συνδεθεί με τους εθνικούς στόχους, όπως επίσης και με τους στόχους των τοπικών κοινοτήτων στις αστικές περιοχές, θέτοντας έτσι τα θεμέλια για πιο δημοκρατικές και δίκαιες και πολιτικά σταθερές κοινωνίες.

Οι μητροπολιτικές περιοχές οφείλουν να προσαρμοστούν στην αποκέντρωση και στη δημοσιονομική αποκέντρωση. Να αυξήσουν την τοπική αυτονομία. Να μειώσουν τις φορολογικές διαφορές εντός των μητροπολιτικών περιοχών. Να ενισχύσουν την ενδογενή ανάπτυξη και να βελτιώσουν την πρόσβαση σε κεφάλαια για την επένδυση και την ενσωμάτωση του ιδιωτικού τομέα ως επενδυτικού εταίρου και φορέα παροχής υπηρεσιών.

Μοντέλα υπάρχουν και εφαρμόζονται, αλλά άλλα μπορούν να ξεκινήσουν με μεταρρύθμιση του Καλλικράτη, άλλα απαιτούν συνταγματική αναθεώρηση.

Ας τα συζητήσουμε, ας επιλέξουμε το καταλληλότερο για τη χώρα μας και ας το βάλουμε μπρος το συντομότερο.

Εμείς στη Θεσσαλονίκη έχουμε ήδη προχωρήσει στην προώθηση της ιδέας των διαδημοτικών συνεργασιών μητροπολιτικού χαρακτήρα, μέσω πυκνών συναντήσεων και συζητήσεων με Δήμους του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος.

Έτσι έχουμε σαν αποτέλεσμα την αστική και την παράκτια συγκοινωνία, που οσονούπω θα τη δούμε, τη διαδημοτική τηλεόραση, που και αυτή περιμένουμε τη νομοθέτηση για τον τρόπο λειτουργίας της, και επίσης έχει  συσταθεί για αυτό το σκοπό και λειτουργεί με τη συμμετοχή Δήμων του πολεοδομικού συγκροτήματος, η Μητροπολιτική Αναπτυξιακή Εταιρεία Θεσσαλονίκης.

ΚΕΔΕ. Να δούμε και τα του οίκου μας. Να βρούμε τον τρόπο ώστε η ΚΕΔΕ να ξεφύγει από τον κομματικό έλεγχο και εναγκαλισμό και να εκπροσωπήσει θεσμικά όλες τις κατηγορίες των Δήμων, μικρών, μεσαίων και μεγάλων, ορεινών και νησιωτικών, πλούσιων και φτωχότερων. Η σύνθεση της ΚΕΔΕ δεν πρέπει να θυμίζει μικρή Βουλή.

Ιδού στάδιο δόξης λαμπρό για την Αυτοδιοίκηση, την κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα.  Να κάτσουμε και να δούμε τι δούλεψε καλά μέχρι τώρα, τι θέλει αλλαγές και μεταρρύθμιση και να το προχωρήσουμε σύντομα και να μη μείνουμε κυρίως στα λόγια.

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης θα συμμετάσχει σε αυτόν τον διάλογο και θα καταθέσει τις δικές του προτάσεις, όπως έχει κάνει μέχρι τώρα και σε όσα νομοσχέδια κλήθηκε να διαβουλευτεί.

Τέλος, θα πρέπει να πω ότι – και αυτό είναι προσωπική αντίληψη – όλα τα λεφτά του κόσμου να πέσουν στη χώρα μας, αν δεν γίνουν οι απαραίτητες δομικές μεταρρυθμίσεις, αν δεν αλλάξουμε και εμείς οι ίδιοι νοοτροπία, δεν πρόκειται ποτέ να δούμε Θεού πρόσωπο.

Καλή επιτυχία στο Συνέδριό μας. Ευχαριστώ.