Απαιτείται πολιτική βούληση, ξεκάθαρη στρατηγική (για την περιφερειακή ανάπτυξη)

Λούκα Κατσέλη, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ και πρώην Υπουργός,

Αναδημοσίευση από: https://regionalpolicymonitor.org/ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ

 Με αφορμή την παρουσίαση της Έκθεσης Κοινωνικών και Οικονομικών Τάσεων στις Ελληνικές Περιφέρειες, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 11 Μαρτίου 2024.

Με τον «Καλλικράτη»( Ν.3852/2010), θεσμοθετήθηκε η αρχιτεκτονική της αποκεντρωμένης περιφερειακής διοίκησης και των Οργανισμών Αυτοδιοίκησης Β βαθμού. Οι ΟΤΑ Β Βαθμού ανέλαβαν αρμοδιότητες αναπτυξιακού σχεδιασμού, προγραμματισμού και υλοποίησης πολιτικών, προγραμμάτων και έργων για τη διεύρυνση της παραγωγικής βάσης, προαγωγή της κοινωνικής συνοχής και προστασία του περιβάλλοντος.

Η υλοποίηση μιας φιλόδοξης αναπτυξιακής αποστολής απαιτεί πρώτα απ’ όλα συστηματική καταγραφή των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών και ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε περιφέρειας. Το κενό αυτό έρχεται να καλύψει η πρώτη Έκθεση Παρακολούθησης Κοινωνικο-Οικονομικών Τάσεων στις Περιφέρειες, που εκπονήθηκε από το ΙΟΒΕ με πρωτοβουλία του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Περιφερειακής Πολιτικής. Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην Έκθεση αποτυπώνουν τις διαφοροποιημένες επιδόσεις των ελληνικών περιφερειών, τις διαπεριφερειακές ανισότητες, τη χαμηλή συμβολή των επενδύσεων στην ανάπτυξη αλλά και τις ευκαιρίες που διαφαίνονται για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, ως αποτέλεσμα δυνητικών επενδυτικών και αναπτυξιακών παρεμβάσεων.

Επενδυτική Αδράνεια και Χαμηλή Ανταγωνιστικότητα

Η χαμηλή συμβολή των ελληνικών περιφερειών στην αναπτυξιακή δυναμική αντικατοπτρίζει το χρόνιο έλλειμμα παραγωγικής ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας ως αποτέλεσμα της απουσίας μιας συνεκτικής μεσοπρόθεσμης Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής .

Τόσο η χαμηλή συνεισφορά παραγωγικών επενδύσεων στην οικονομική δραστηριότητα όσο και η προβληματική διάρθρωσή τους -με το μερίδιο των κατασκευών, υποδομών και εξαγορών να καταλαμβάνει την μερίδα του λέοντος- οφείλονται, κατά κύριο λόγο, στο υψηλό ρίσκο που ενέχει η ανάληψη παραγωγικής επένδυσης στη χώρα μας. Οι χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, η φορολογική αβεβαιότητα, οι καθυστερήσεις από πιθανές δικαστικές εμπλοκές, οι ελλείψεις σε απαραίτητα δίκτυα και υποδομές (π.χ. δίκτυα νερού), η δυσκολία εξασφάλισης χρηματοδότησης αλλά και απρόβλεπτες καθυστερήσεις στην εκταμίευση χρηματοδοτικών πόρων, συντελούν σε «επενδυτική αδράνεια» και χαμηλή ανταγωνιστικότητα.

Δεν είναι τυχαίο ότι παρά την επάρκεια των χρηματοδοτικών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (30,9 δις ευρώ) αλλά και το ΕΣΠΑ 2021-2027 (26,7 δις ευρώ), το ποσοστό μη ολοκλήρωσης των έργων που έχουν ενταχθεί στο Ταμείο είναι 87% και αφορούν κυρίως υποδομές και δάνεια σε μεγάλες επιχειρήσεις που χρησιμοποιούνται για αναδιάρθρωση δανείων ή εξαγορές.

Για να μην υπάρξει νέα χρηματοπιστωτική κρίση, λόγω του υψηλού ύψους του δημόσιου αλλά και ιδιωτικού χρέους, επιβάλλεται να ληφθούν μέτρα για πυροδότηση μιας επενδυτικής ανάκαμψης της οικονομίας για αύξηση εξαγωγών ή/και μείωση εισαγωγών.

Οι αυτοδιοικητικές περιφέρειες μπορεί να ηγηθούν αυτής της προσπάθειας. Γι’ αυτό απαιτείται επανασχεδιασμός της αναπτυξιακής αρχιτεκτονικής και στρατηγικής ώστε να παραχθούν αποτελέσματα.

Οι κυριότερες προτάσεις είναι οι ακόλουθες:

α) Το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων και όχι το Υπουργείο Εσωτερικών θα πρέπει να αναλάβει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της περιφερειακής αναπτυξιακής στρατηγικής. Διαθέτει έμπειρα στελέχη σε διαδικασίες ενεργού αναπτυξιακού προγραμματισμού, τεχνογνωσία και τα απαραίτητα χρηματοοικονομικά εργαλεία.

β) Ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων θα πρέπει να εποπτεύει ενός Συμβουλίου Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής το οποίο, σε συνεργασία με το ΚΕΠΕ και τις περιφερειακές αυτοδιοικήσεις, θα καθορίζει προτεραιότητες και θα αποτιμά τα αποτελέσματα τόσο σε εθνικό και κλαδικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

γ) Σε περιφερειακό επίπεδο, οι αντιπεριφερειάρχες Ανάπτυξης και Επενδύσεων θα μπορούσαν να προΐστανται Συμβουλίων Περιφερειακής Αναπτυξιακής Στρατηγικής και Επενδύσεων με την υποστήριξη των Αναπτυξιακών Οργανισμών που συστάθηκαν το 2020 (Ν. 4674/2020) και παραμένουν ανενεργοί, αν και διαθέτουν όλες τις αρμοδιότητες και τα εργαλεία για εφαρμογή της αναπτυξιακής πολιτικής προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.

δ) Η κάθε περιφέρεια θα μπορούσε να ξεκινήσει σχεδιάζοντας, ωριμάζοντας και υποστηρίζοντας την υλοποίηση ολιγάριθμων επιλεγμένων ολοκληρωμένων επενδυτικών παρεμβάσεων και έργων. Κριτήρια επιλογής μπορεί να αποτελέσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής, η εμπειρία και δυναμική τοπικών επιχειρήσεων, η δυνατότητα σύμπραξης με Πανεπιστήμια και επιστημονικούς φορείς, το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό κ.λπ. Η άρση ρυθμιστικών και θεσμικών εμπλοκών καθώς και η διασφάλιση των απαραίτητων υποδομών, χρηματοδοτικών πόρων και δικτύων αποτελούν ελάχιστες προϋποθέσεις επιτυχίας.

ε) Η δίκαιη κατανομή οφέλους και κόστους και η προώθηση συμπεριληπτικών και διαφανών διαδικασιών στη λήψη αποφάσεων και στην υλοποίηση έργων, όπως ο δημοκρατικός προγραμματισμός και οι προγραμματικές συμφωνίες, οι Συμπράξεις Δημόσιου-Ιδιωτικού Τομέα ή η δημιουργία αλυσίδων αξίας μεταξύ προμηθευτών, επιχειρηματικών μονάδων και δικτύων καταναλωτών, θα ενισχύσουν το αίσθημα εμπιστοσύνης και ασφάλειας και μειώνουν τις πιθανότητες αποτυχίας.

Η πρόκληση είναι μεγάλη για τις περιφέρειες της χώρας. Απαιτείται πολιτική βούληση, ξεκάθαρη στρατηγική, συνέργεια ενεργειών, αποτελεσματική διοίκηση και συνεργασία όλων των εμπλεκομένων.

***Αρχική δημοσίευση: Εφημερίδα Πελοπόννησος (11/03/2024) & pelop.gr (11/03/2024)